Raport za I połowę grudnia 2023 - rozpad wiru rozgrzał Arktykę

Rozpad wiru polarnego, do jakiego doszło w trzeciej dekadzie listopada, doprowadził do wzrostu temperatur. W konsekwencji czego tempo zamarzania arktycznych wód wyhamowało. Jak pokazuje animacja obok, wir polarny zaczął ponownie się "sklejać" i umacniać. Temperatury zaczęły spadać, ale powoli i nie wszędzie. Tempo przyrostu lodu ponownie przyspieszyło, jednak zasięg/powierzchnia lodu cały czas pozostają zdecydowanie niższe od średniej, mimo wyjścia poza podium.

Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w tak zwanych fałszywych barwach.   

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. University of Bremen/AMSR2

Wcześniejsze zapóźnienia w zamarzaniu spowodowały, że w połowie grudnia część Morza Czukockiego dalej była wolna od lodu. To zjawisko staje się normą, gdyż w przeszłości akwen ten był już w całości pokryty lodem. Początkowo w grudniu kontynuowane były warunki z drugiej połowy listopada. Później jednak temperatury zaczęły się obniżać, co spowodowało ponowne przyspieszenie zamarzania. Zupełnie inna sytuacja miała miejsce w przypadku Zatoki Hudsona. Tam z powodu skrajnie wysokich temperatur zapóźnienia się ogromne. Zatoka powinna być już zamarznięta, a jest dopiero w połowie pokryta lodem. 

 

Zmiany tempa zwiększania/zmniejszania się zasięgu lodu morskiego w 2023 roku w zestawieniu ze zmianami z 2012 i 2022 roku oraz średniej z ostatnich 10 lat.

W pierwszej dekadzie grudnia tempo zamarzania było powolne, potem zmiana warunków doprowadziła do jego przyspieszania. Dotyczyło to jednak części akwenów morskich regionu arktycznego.

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku i wyszczególnienie w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Zasięg lodu morskiego 15 grudnia wyniósł 11,85 mln km², zaczął się więc oddalać od podium - szósta najmniejsza w historii pomiarów wartość. Całościowy przyrost lodu od wrześniowego minimum do połowy grudnia jest o 3,1% większy niż średnia z ostatnich 10 lat. To efekt zmian z października. W drugiej dekadzie grudnia doszło do przyspieszenia, dzienne zmiany przekraczały znacznie 100 tys. km². Różnice w stosunku do poprzedni lat, łącznie z 2012 roku są niewielkie.  Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010. W dalszym ciągu są one wyraźnie widoczne. 

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA

Także dane JAXA pokazują przyspieszenie zamarzania, ale różnice w stosunku do lat 90. XX wieku są spore - ponad 1 mln km². Statystyki mocno podbija Zatoka Hudsona.

Zmiany powierzchni lodu morskiego w 2023 roku w stosunku do zmian z wybranych lat, średnich dekadowych oraz jej odchylenia w stosunku średniej 2000-2019. Dane NSIDC, wykres Nico Sun

Warto zauważyć, że spadek temperatur w Arktyce nie był duży, a cały praktycznie region Oceanu Arktycznego doświadcza ostatnio dużych anomalii temperatur. Większość tych anomalnych wartości występuje tam, gdzie znajduje się wieloletni, a więc stały lód. Są jednak też miejsca takie jak Morze Czukockie, które nie mogą całkiem zamarznąć. No i wspomniana Zatoka Hudsona wraz z Morzem Baffina. W rezultacie przyrost powierzchni lodu jest łagodny. Duży wpływ ma wiatr, a co za tym idzie koncentracja lodu morskiego jest dość mała - zbliża się nawet do rekordowych wartości. Pomijając Zatokę Hudsona, nie wszędzie przyrost lodu był szybki. Morze Czukockie zaczęło zamarzać w drugim tygodniu grudnia, ale Barentsa nadal przegrywa z atlantyfikacją regionu. Atlantyfikacja to nie tylko zmiana właściwości wód, ale też warunków atmosferycznych.
 

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla grudnia. NASA/GISS

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 w Arktyce w 2020, 2021 i 2023 roku dla 1-13 grudnia. NOAA/ESRL
 

Grudzień jest kolejnym miesiącem w Arktyce, który cechują bardzo wysokie temperatury. To już zjawisko charakterystyczne dla tego regionu w związku z ocieplającym się klimatem. Temperatury nad centralną częścią Oceanu Arktycznego były nawet 9^oC wyższe od średniej wieloletniej. Wir polarny wypchał zimno, prowadząc do dużych spadków temperatur w Eurazji. Wielokrotnie temperatury wokół bieguna północnego w pierwszej połowie grudnia utrzymywały się na poziomie -20^oC, powinno być około -30^oC.  Animacja obok ilustruje przemieszczanie się mas powietrza i zmiany ich temperatur w dniach 1-15 grudnia 2023. 

 

Zmiany średnich temperatur wokół bieguna północnego (80-90^oN) w 2023 roku względem średniej z lat 1958-2002. DMI

Wykres pokazuje, że w pewnym momencie wokół bieguna północnego temperatury były ponad 10^oC wyższe niż w XX wieku. Na razie nie ma powtórki z lat 2016-2017, ale temperatury i tak są w Arktyce znacznie wyższe od średniej. A takie coś wpływ na wzorce pogodowe poza Arktyką.

Odchylenia temperatur od średniej 1958-2002 powierzchni arktycznych wód dla 15 grudnia w latach 2015-2023. DMI

Odchylenia temperatur wód nadal są znacznie wyższe od średniej. Przy czym należy wciąż pod uwagę to, że to są anomalie powierzchniowe, wynikające z faktu, że dane miejsce powinno mieć -1,5^oC, a ma 0^oC, więc odchylenia z racji braku lodu, który powinien być, wynosi +1,5^oC. Oczywiście chodzi tu o temperaturę wody, bo sam lód na powierzchni ma nawet -40^oC. 

 

Grubość lodu morskiego w latach 2015-2023 dla 15 grudnia. Naval Research Laboratory, Global HYCOM

Wysokie temperatury spowodowały, że grubość lodu nie jest tak duża, jak być powinno. Mimo w miarę łagodnego lata 2023 i wcześniejszych warunków czapa polarna nie odzyskuje gabarytów sprzed 10-15 lat.

Mozaika zdjęć satelitarnych Morza Barentsa w 13-15 grudnia 2023. Sentinel-1 AB, Sea Ice Denmark

Podsumowując, sezon zamarzania nie układa się tak, jak powinien. Temperatury są zbyt wysokie, co jakiś czas dochodzi do sporych adwekcji ciepłych mas powietrza, w tym rzek atmosferycznych. Nawet jeśli dochodzi do zmiany warunków pogodowych na korzystne, to ich czas trwania jest niewystarczający, by naprawić sytuację.

Zobacz także:

• Raport za II połowę listopada 2023 - koniec łatwego zamarzania, 1 grudnia 2023 Wysokie temperatury w Arktyce doprowadziły do rozpadu wiru polarnego. W wyniku tego zmieniły się wzorce pogodowe, co jeszcze bardziej wzmocniło dodatnie odchylenia temperaturowe w regionie.
• Raport za I połowę listopada 2023 - z góry tafla lodu wygląda w porządku, 16 listopada 2023