Raport za I połowę maja - spokojne zmiany w Arktyce z drobnymi wyjątkami

Pierwsza połowa maja 2022 w Arktyce była podobna do tej z kwietnia. Tempo topnienia, czyli spadku zasięgu/powierzchni lodu morskiego utrzymywało się ogólnie w granicach średniej wieloletniej. Pod względem temperatur Arktyka była podzielona na ciepły sektor pacyficzny i chłodny atlantycki. Jednak tempo spadku powierzchni lodu to jedno, bo spore połacie czapy polarnej uległy degradacji na skutek działania wiatru i rosnących temperatur. Mapa obok (kliknij, aby powiększyć) pokazuje, że przez większość pierwszej połowy maja panował dodatni dipol arktyczny z dużą przewagą układu niskiego ciśnienia. 

Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w tak zwanych fałszywych barwach.  

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. AMSR2, University of Bremen

Mimo iż nie odnotowano szybkiego tempa spadku powierzchni lodu, to mimo tego faktu, jak ilustruje  powyższa mapa, widać poważne ubytki - wysoki stopień degradacji lodu. Na uwagę zasługuje obszar Morza Beauforta. Wczesne zmiany w pokrywie lodowej Morza Beauforta, gdzie znajduje się część starego lodu, może potem skutkować szybkim topnieniem w okresie letnim. Animacja obok pokazuje zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w drugiej połowie kwietnia 2022 roku. Dziury w lodzie powstałe na skutek działania wiatru słaby mróz, przeważnie około -5^oC, nie powoduje zamarzania) - rozległe połynie występują wszędzie. 

 

Zmiany tempa zwiększania/zmniejszania się zasięgu lodu morskiego w 2022 roku w zestawieniu ze zmianami z 2012 i 2021 roku oraz średniej z ostatnich 10 lat.

 

Niewielkie zachmurzenie w sytuacji, kiedy Słońce świeci kilkanaście godzin, sprawia, że połynie zaczynają chłonąć energię - przestają zamarzać. Ale jak wyżej wspomniano, na razie nie widać dużej skali spadku zasięgu czy powierzchni lodu. Według danych JAXA, w drugim tygodniu maja tempo spadku zasięgu lodu przyspieszyło. 

Zasięg arktycznego lodu morskiego w 2022 roku i wyszczególnienie względem wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

W połowie maja 2022 roku zasięg lodu według NSIDC był wciąż poza pierwszą dziesiątką - 13,04 mln km². Jednak sam zasięg ogólny nie ma aż tak istotnego znaczenia. Chodzi o to, w jaki sposób się topi lód. Szybkie też jego topnienie w kwietniu i w maju może przynieść zmianę warunków latem, zahamować dalsze topnienie. W 2012 w połowie maja zasięg lodu był 175 tys. km² mniejszy niż w tym roku. Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010 dla 15 maja. O tej porze roku 30-40 lat temu takich ubytków na Morzu Beauforta czy Wschodniosyberyjskim nie było. Jeśli się zdarzały, to zwykle na jednym lub dwóch akwenach jednego regionu. W ciągu ostatnich kilkunastu lat ubytki pojawiają się w wielu regionach czapy polarnej.

Zasięg arktycznego lodu morskiego w 2022 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA

Dane JAXA także pokazują, że zasięg lodu morskiego w połowie maja był poza pierwszą dziesiątką, dokładnie trzynasty najmniejszy w historii pomiarów. Z perspektywy dotychczasowego topnienia lodu we wrześniu pokrywa lodowa nie osiągnie znacząco małych rozmiarów, ale jak już wyżej wspomniano, zasięg lodu ma niewielkie znaczenia. Dodatkowo według danych PIOMAS pod koniec kwietnia doszło do przyspieszenia utraty ilości lodu. Ten trend jest prawdopodobnie kontynuowany.

Powierzchnia lodu morskiego w 2022 roku na tle wybranych lat, średnich dekadowych oraz jej odchylenia w stosunku średniej 2000-2019. Dane NSIDC, wykres Nico Sun

Tempo spadku powierzchni lodu (area) w pierwszej połowie maja było nieco szybsze od średniej wieloletniej. To, co zasługuje na uwagę, to jednocześnie dość niska koncentracja lodu morskiego. Od kilku dni notuje się wyraźny spadek i ocieranie się o rekordowe wartości lat, kiedy letnie roztopy były silne, jak w 2012 i 2020 roku.

Zmiany powierzchni lodu morskiego na morzach: Karskim, Łaptiewów, Czukockim i Beauforta w 2022 roku. NSIDC
Przedstawione dane uwzględniają większy obszar arktycznych akwenów niż geograficzny. Obejmują część wód Basenu Arktycznego. Morze Łaptiewów ma 662 tys. km², Czukockie 620 tys. km²i Beauforta 476 tys. km².

Są oczywiście miejsca, gdzie lód może nadal zwiększa swoją powierzchnię po wcześniejszym topnieniu. Nad częścią Arktyki wciąż zalegają zimne masy powietrza o temperaturze około -15^oC, które mogą spowodować zamarznięcie danego obszaru. Na Morzu Beauforta wiatr może zmniejszyć rozległą szczelinę nie tylko poprzez spadek temperatur, ale w dużej mierze poprzez dryf lodu.

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla maja. NASA/GISS

  Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 w Arktyce w 2020, 2021 i 2022 roku 1-14 maja. NOAA/ESRL

 

Maj podobnie jak kwiecień nie będzie tak ciepły względem wielolecia co marzec, ale wysokie odchylenia temperaturowe zanotowano nad Morzem Beauforta. Temperatura w dniach 1-14 maja była 5^oC wyższa od średniej, co w praktyce oznaczało temperatur w najcieplejszym momencie dnia na poziomie - 6^oC. Na Wyspie Banksa (Sachs Harbour) kilkakrotnie w pierwszej połowie maja notowano temperatury powyżej zera. Np. 13 maja 2,4^oC. Animacja obok ilustruje przemieszczanie się mas powietrza i zmiany ich temperatur w dniach 1-15 maja 2022. 

Zmiany średnich temperatur wokół bieguna północnego (80-90^oN) w 2022 roku względem średnich z poszczególnych dekad. DMI, grafika Nico Sun

Średnia temperatura wokół bieguna północnego w pierwszej połowie maja wyniosła -11^oC. Regionalnie były spore różnice. Szybko rosną temperatury nad lądami. Na Syberii w Tomsku ostatnie panuje wręcz lato, 14 maja temperatura wzrosła aż 29,9^oC. Nic więc dziwnego, że na Syberii od ponad miesiąca szaleją pożary.

Odchylenia temperatur od średniej 1958-2002 powierzchni arktycznych wód dla 15 maja w latach 2015-2022. DMI

Temperatury powierzchni arktycznych wód pozostają w wartościach bardziej zbliżonych do średniej, z kilkoma wyjątkami jak zachodnie wybrzeże Alaski czy południowa część Morza Barentsa. Przyczyn takich czy innych anomalii jest wiele. Na ogół bezpośrednią z nich jest działanie pogody. Ciepłe masy powietrza i brak chmur powodują o tej porze roku nagrzewanie się wody. Efekt wzmacnia globalne ocieplenie. Utrzymujące się z kolei zimne masy powietrza i duże zachmurzenie sprawiają, że temperatura wody nie rośnie. Często też przyczyną spadku temperatur jest zużycie ciepła na topnienie lodu. W wyniku tego przez pewien czas woda pozostaje wychłodzona do czasu, aż pochłonięta zostanie określona ilość energii.
 

Grubość lodu morskiego w latach 2015-2022 dla 15 maja. Naval Research Laboratory, Global HYCOM

Mimo częstej obecności dodatniego dipola arktycznego stan lodu jest w miarę dobry. Zdążył uformować się stosunkowo rozległy obszar lodu mającego co najmniej 250 cm. Z drugiej strony dipol poczynił straty widoczne już na Morzu Łaptiewów i w pasie od wysp Ziemi Północnej do Svalbardu. 

Zniszczony pak lodowy na Morzu Beauforta 15 maja 2022 roku. NASA Worldview

 

Kry lodowe u wybrzeży Syberii 15 maja 2022 roku. NASA Worldview

Zdjęcia satelitarne pokazują, że powstały już punkty zapalne dla silnych roztopów, do jakich może dojść w czerwcu i lipcu. Biorąc pod uwagę poprzednie lata, takie zmiany nie przesadzają jeszcze, co może stać się później.

Pożary na Syberii niedaleko Jeziora Bajkał 15 maja 2022 roku. NASA Worldview

To, co może przyspieszyć topnienie lodu to pożary tajgi. W tym roku pojawiły się wcześnie, pierw na zachodzie, a teraz na wschodzie Syberii. Przyczyną pożarów jest szybkie topnienie śniegu i tym samym przedwczesne nagrzewanie się gruntu. Linia pożarów w końcu dotrze bliżej wybrzeży Oceanu Arktycznego, więc dymy będą zalegać nad Oceanem Arktycznym, a potem osiadać na powierzchni lodu, zmieniając jego albedo. 

Zobacz także:

• Raport za II połowę kwietnia - zaczyna się kruszyć lód Morza Beauforta, niedziela, 1 maja 2022 W drugiej połowie kwietnia topnienie czapy polarnej w Arktyce nie wyróżniało się niczym szczególnym, poza jednym dość istotnym faktem. 
• Raport za I połowę kwietnia - skończyła się przerwa i zaczyna się topnienie, sobota, 16 kwietnia 2022