Czapa polarna Oceanu Arktycznego pozornie wydaje się duża i rozległa. Taka, jak kilkanaście lat temu. W rzeczywistości jest inaczej. Ostatnie miesiące i tygodnie są w Arktyce nadzwyczaj ciepłe, choć nie padły tam żadne rekordy temperatur. Permanentnie jednak region ten doświadcza wysokich odchyleń temperaturowych. Wir polarny, co pokazuje animacja obok (otwórz w osobnym oknie, by zobaczyć w większym rozmiarze) nie jest stabilny. Co jakiś czas pojawiają się silne meandry prądu strumieniowego, prowadząc do napływu ciepłego powietrza z południa. Efekt jest taki, że grubość pokrywy lodowej w Arktyce wygląda dość mizernie.
Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w tak zwanych fałszywych barwach.
Lód morski objął rozległe obszary zewnętrznych akwenów Arktyki, szczególnie na Morzu Beringa i Ochockim. To efekt napływu zimnych mas powietrza, które ułatwiły zamarzanie otoczonych z trzech stron płytkich wód. Wschodnia część Syberii, która w dużej mierze jest wyżynna i górzysta cechowała się w ostatnich tygodniach bardzo niskimi temperaturami, więc idące stamtąd powietrze było bardzo zimno. Jednocześnie z południa, znad Atlantyku docierało ciepłe powietrze. Wędrujące niże baryczne generowały przy tym silny wiatr. Lód morski na Morzu Barentsa szybko zaczął się wykruszać. Animacja obok pokazuje zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w pierwszej połowie lutego 2024 roku.
Zmiany tempa zwiększania/zmniejszania się zasięgu lodu morskiego w 2023/24 roku w zestawieniu ze zmianami z 2016/17, 2022/23 oraz średniej z ostatnich 10 lat.
Zmienna pogoda i skrajne warunki atmosferyczne, jakie panowały w Arktyce. powodowały duże wahania w tempie zamarzania arktycznych wód. Po 10 lutego kolejny silny napływ ciepłych mas powietrza wymusił silne topnienie lodu na Morzu Barentsa, pociągając za samą cały zasięg lodu morskiego Arktyki. Oczywiście tu wpływ miał także wiatr.
Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023/2024 roku i wyszczególnienie w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC
Tempo przyrostu lodu od 1 stycznia do połowy lutego było nieco wolniejsze od średniej wieloletniej. Mimo to zasięg nadal znajduje się daleko poza podium, w połowie lutego liczył 14,12 mln km2. To jednak nie ma większego znaczenia, gdyż duże rozmiary nie przekładają się na wrześniowe minimum. Tak było w 2020 roku. W sumie to spore rozmiary czapy polarnej mogą wpłynąć na układy baryczne w maju, czerwcu, a nawet w lipcu. Duży obszar lodu stwarza suche warunki dla formowania się układów barycznych wysokiego ciśnienia, które mogą utrzymywać się nawet do lata. Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010. Jak widać, altantyfikacja sprawia, że granica lodu morskiego na Morzu Barentsa znajduje się daleko na północy.
Zasięg arktycznego lodu morskiego w 2024 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA
Dość mało lodu znajduje się także na Morzu Labradorskim. Z klimatycznego punktu widzenia nie ma to praktycznie żadnego znaczenia. Jednak tamtejsza fauna, zależna do pokrywy lodowej ma problem.
Zmiany powierzchni lodu morskiego w 2024 roku w stosunku do zmian z wybranych lat, średnich dekadowych oraz jej odchylenia w stosunku średniej 2000-2019. Dane NSIDC, wykres Nico Sun
Podobnie reaguje też powierzchnia lodu (area), co świadczy o wpływie temperatur. Ostatnio miał miejsce przyrost lodu, ale była to zasługa tego, co działo się na Morzu Beringa i Ochockim.
Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla lutego. NASA/GISS
Odchylenia temperatur od średniej 1991-2020 w dniach 31 stycznia - 13 lutego 2024. NOAA/ESRL
Spore przyrosty lodu na zewnętrznych akwenach to efekt działania zimnych mas powietrza. Ten lód jest jednak sezonowy, więc i tak się stopi. Na uwagę zasługują temperatury w centrum Arktyki, nad Basenem Arktycznym, gdzie znajduje się wieloletni lód morski. Tam, gdzie lód jeszcze nigdy nie zniknął, temperatury w pierwszej połowie lutego były nawet 10°C wyższe od średniej wieloletniej. Wysokie temperatury w centrum Arktyki to efekt napływu ciepłych mas powietrza, co pokazuje animacja. Animacja obok ilustruje przemieszczanie się mas powietrza i zmiany ich temperatur w pierwszej połowie lutego 2024.
Zmiany średnich temperatur wokół bieguna północnego (80-90°N) w 2024 roku względem średniej z lat 1958-2002. DMI
Na wykresie widać skalę odchyleń, która jest ogromna, ale nie jest rekordowa tak jak w latach 2016-2017. Wtedy miały miejsce ekstremalnie ciepłe zimy. Anomalie są spore, co w praktyce oznacza, że zamiast -30°C było -15°C, a nawet jeszcze lżejszy mróz. Napływ ciepła znad Atlantyku windował temperatury do około -3°C.
Odchylenia temperatur od średniej 1958-2002 powierzchni arktycznych wód dla 15 lutego w latach 2015-2024. DMI
Temperatury powierzchniowe wód nie są ekstremalnie wysokie, ale mimo wszystko są wyższe od średniej. O tej porze wpływ na temperatury wód mają wzorce pogodowe. Np. wody Morza Beringa i Baffina są chłodne, gdyż wiejący zimny wiatr spowodował ich wychłodzenie. W ciągu ostatnich dni lód na Morzu Baffina zaczął przyrastać. Duży wpływ ma tutaj Grenlandia. Z kolei na Morzu Barentsa woda nie jest aż tak ciepła, gdyż w tym sezonie jest całkiem sporo lodu. Lód ten ostatnio się wycofał, ale woda nie ogrzała się do takiego stopnia, by odchylenia miały sięgać 4-5°C.
Słaby mróz ma wpływ na grubość lodu morskiego. Niskie temperatury nad Morzem Beringa czy Ochockim nie mają żadnego znaczenia. Wysokie odchylenia sprawiają, że lód nie zwiększa swojej grubości w należytym tempie, woda pod lodem wychładza się powoli. Stan lodu jest nieco gorszy niż rok temu, choć lepszy niż w 2021 roku. Wtedy był to efekt silnych, prawie rekordowych roztopów latem 2020. Widać przy tym, że w miarę spokojne sezony topnienia 2021-2023 nie odbudowały czapy polarnej tak jak w latach 2013-2014. W 2015 roku widać, że stan lodu był znacznie lepszy niż dziś.
Pokrywa lodowa na Morzu Beauforta. W dole zdjęcia Alaska i Jukon, w prawym górnym rogu - Wyspa Banksa, 15 lutego 2024. NASA Worldview
Jeśli lód jest cienki, to łatwo pęka. Powstają w nim szczeliny. To właśnie widać na Morzu Beauforta, w tym miejscu lód ma około 1,3 metra. Mało. Podsumowując, sezon zamarzania, który powoli się zmierza do końca, nie poprawił sytuacji w Arktyce, najprawdopodobniej nawet ją pogorszył.
Zobacz także:
