Długa noc

Sytuacja w Arktyce diametralnie się zmieniła. Robi się zimno, a w ciągu następnych dni temperatury jeszcze bardziej spadną, nawet do -40^oC na znacznym obszarze Oceanu Arktycznego, Czy to początek epoki lodowcowej? Nie.

 Temperatury w Arktyce na wysokości 10 hPa odzwierciedlające ułożenie i stan stratosferycznego wiru polarnego w dniach 27 listopada - 2 grudnia i 3-8 grudnia 2019 roku. NOAA/ESRL

Pogodę w Arktyce, co potem też rzutuje na naszą sytuację kształtują różne czynniki. Nie chodzi tu tylko o to, ile lodu stopi się latem, ale też to, co dzieje się z cyrkulacją atmosferyczną. Okazuje się, że tej zimy nie będzie tak jak w ostatnich trzech latach: mocne topnienie latem i potem zimą jak u Hitchcocka. Na początku jesieni nad Ocean Arktyczny dostały się mroźne masy powietrza głównie znad amerykańskiej Arktyki, działał też wyż baryczny,  a to zapoczątkowało rozwój wir polarnego, i jego bardzo dobrą kondycję. Choć jeszcze wtedy sytuacja w Arktyce prezentowała się bardzo źle. 

Chodzi tu o oba wiry: troposferyczny i stratosferyczny. W listopadzie temperatury w stratosferze spadły do -80^oC. Na przełomie listopada/grudnia sytuacja się nie zmieniła. Jak pokazuje zestawienie map, temperatura wiru wciąż była bardzo niska, poniżej -7^oC. Dlaczego mowa jest o tym okresie? Bo reakcja pogody na stan stratosferycznego wiru polarnego musi potrwać - około miesiąca. 

 Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 w Arktyce dla 15-20 grudnia 2019 roku. NOAA/ESRL

Dlatego w Arktyce już w sumie od dwóch miesięcy kreują się dość dobre warunki, bo wir zaczął budować się w październiku. Już w drugiej połowie miesiąca była reakcja. Troposferyczny wir przez niemal cały okres, z niewielkimi przerwami pozostał stabilny. I wciąż będzie. Oczywiście w listopadzie i grudniu, jak w ciągu ostatniego tygodnia temperatury pozostawały w Arktyce znacznie wyższe od średniej wieloletniej, bo przede wszystkim zamarzał Ocean Arktyczny oddając ciepło do atmosfery, w ten sposób ją ogrzewając. No i okazjonalnie jednak ciepło dopływało, chociażby też dlatego, że wir polarny skupiał się nad częścią atlantycką, w ten sposób prowadząc do odchyleń prądu strumieniowego nad Morzem Czukockim. 

Prognozowane warunki pogodowe w Arktyce na 24-29 grudnia 2019 roku. Tropical Tidbits

To co się dzieje ze stratosferycznym wirem ma swoje przełożenie na stan pogody z kilkutygodniowym opóźnieniem. Według prognoz, troposferyczny wir polarny umocni się, spadnie ciśnienie, a meandry prądu strumieniowego staną się jeszcze bardziej łagodne niż w ostatnich dniach.

Prognozowane odchylenia temperatur od średniej 1979-2000 w Arktyce na 24-28 grudnia 2019 roku. Climate Reanalyzer

Temperatury w Arktyce znacznie spadną, już nie będzie dodatnich odchyleń, które stały się normą w ostatnich latach. W efekcie tego zdarzenia, nie tylko poprawią się warunki dla zamarzania arktycznych wód i zwiększania się grubości lodu. Skutkiem będzie wciąż utrzymująca się wysoka temperatura w Europie, w tym w Polsce - zima tylko w górach. Cyrkulacja doprowadzi do rozlania się ciepła wokół Arktyki, widać to na animacji, gdzie już teraz w USA jest znacznie cieplej niż zwykle. W tym czasie Arktyka będzie izolowana od ciepła z zewnątrz, a więc coś za coś, żadna tam epoka lodowcowa. 

Zasięg arktycznego lodu morskiego w 2019 roku względem wybranych lat, oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Od kilku tygodni obserwujemy, że zasięg i powierzchnia lodu morskiego rosną bez większych przeszkód. I trend ten będzie utrzymywać się dalej. Na wykresie widzimy, że tempo wzrostu zasięgu lodu spadło, ale prawie na pewno dojdzie do przyspieszenia. 22 grudnia zasięg lodu wyniósł 12,19 mln km² i był 1 mln km² mniejszy od średniej 1981-2010, to jedynie 7,6% różnicy. Wykres obok przedstawia zmiany powierzchni lodu morskiego względem wybranych lat i średnich dekadowych. Tu też różnice względem ostatnich lat i dekad spadły. 

Powierzchnia lodu morskiego na Morzu Czukockim w 2019 roku w stosunku do lat 2007-2018. NSIDC

Działanie wiru polarnego i tym samym mroźnego powietrza w końcu dało efekt - lód na Morzu Czukockim zaczął konsekwentnie się powiększać. Być może rozgrywające się zmiany w warunkach pogodowych przywrócą jego stan na tymże akwenie do takiego jaki powinien być. 

Mozaika zdjęć pokrywy lodowej Basenu Arktycznego, Morza Czukockiego i Morza Wschodniosyberyjskiego z 20-22 grudnia 2019 roku. Sentinel, Sea Ice Denmark

Nie należy jednak liczyć na to, że sytuacja w Arktyce wróci do normalności. To są zmiany sezonowe, fluktuacja. Ta dobra passa w Arktyce potrwa może do końca sezonu zamarzania, tego nie wiemy. Wiemy natomiast to, że z powodu ocieplającego się klimatu Arktyka traci lód. A możliwe, że pod koniec stycznia lub w lutym sytuacja się zmieni, diametralnie. W takim stopniu, że to co dzieje się teraz, zostanie zaprzepaszczone.

Zobacz także:

• Listopad 2019 - stabilne zamarzanie na niskim poziomie, piątek, 6 grudnia 2019 Powolny przyrost pod koniec września, oraz w pierwszej połowie października spowodował, że czapa polarna w listopadzie tego roku była drugą najmniejszą w historii 41-letnich pomiarów satelitarnych. W listopadowym sezonie zamarzania wyróżniały się akweny: Morze Czukockie, Zatoka Hudsona i Cieśnina Davisa wraz z Morzem Baffina.
• Arctic News - lodowata Arktyka II, niedziela, 16 grudnia 2018