Raport za II połowę października - szybkie przywracanie czapy polarnej

Druga połowa października charakteryzowała się w Arktyce umiarkowanym z początku przyrostem pokrywy lodowej, a następnie jej znacznym przyspieszeniem. Rozwijająca się bardzo szybko komórka polarnego powietrza spowodowała wychłodzenie wód w sektorze pacyficznym. Jednocześnie tempo spadku temperatur powietrza było tak jak w ostatnich latach wolniejsze niż w XX wieku. Słaby jak na owe czasy sezon topnienia skutkuje także w miarę dobrymi warunkami do zwiększania się grubości pokrywy lodowej. Dokładne dane będą jednak znane za kilka dni.

 

Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w tak zwanych fałszywych barwach.     

 

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. University of Bremen/AMSR2

W drugiej połowie października tempo przyrostu zasięgu lodu morskiego było szybkie. Dzięki temu czapa polarna, jak można to zauważyć na mapie, ma dość spore rozmiary. Szybko lodem pokryły się syberyjskie akweny. Z drugiej strony w sektorze atlantyckim przyrost lodu był bardzo powolny, a pod koniec miesiąca doszło nawet do regresu. Animacja obok pokazuje zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w drugiej połowie października 2022 roku.

Zmiany tempa zwiększania/zmniejszania się zasięgu lodu morskiego w 2022 roku w zestawieniu ze zmianami z 2012 i 2021 roku oraz średniej z ostatnich 10 lat.

 

W pewnym momencie warunki atmosfery spowodowały dość szybki wzrost zasięgu lodu morskiego, co było widoczne głównie w sektorze pacyficznym.  

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2022 roku i wyszczególnienie w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Przyspieszenie zamarzania poskutkowało tym, że zasięg lodu ponownie znalazł się poza pierwszą dziesiątką. 31 października wartość ta według danych NISDC wyniosła 8,27 mln km². To tyle samo, co w zeszłym roku. Średnie dzienne tempo przyrostu lodu w drugiej połowie października 2022 wyniosło 123,7 tys.km². To bardzo wysokie tempo, gdyż średnia wynosi dla drugiej połowy października 85,4 tys. km². Mimo tego faktu czapa polarna nadal ma rozmiary zauważalnie mniejsze od średniej wieloletniej - 1,46 mln km² w stosunku do lat 1981-2010. Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010.

Zasięg arktycznego lodu morskiego w 2022 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA

JAXA także pokazuje dynamiczny wzrost zasięgu lodu. Jednak także i tu możemy zauważyć na mapie, że granica lodu w dalszym ciągu przebiega inaczej niż chociażby w latach 90. XX wieku. 

Zmiany powierzchni lodu morskiego w 2022 roku w stosunku do zmian z wybranych lat i średnich z poprzednich dekad. Dane NSIDC, wykres Nico Sun

Powierzchnia lodu także szybko zwiększała swoje rozmiary, co świadczy o roli mas powietrza. Pogłębianie się wiru polarnego powodowało szybkie zamarzania tych miejsc, które od lodu uwalniały się w sierpniu, czyli pacyficzna część Basenu Arktycznego i Morze Beauforta. Także tych miejsc, gdzie występuje mniejsze zasolone, czyli Morze Łaptiewów. Do tego dochodzą miejsca stykające się z wychłodzonymi już lądami. Należą tu do nich: Morze Wschodniosyberyjskie, Łaptiewów i wschodnia część Morza Karskiego. Mapa obok przedstawia aktualne odchylenia powierzchni lodu względem średniej 2000-2019.

Zmiany powierzchni lodu morskiego na morzach: Beauforta, Wschodniosyberyjskim, Karskim i Barentsa w 2022 roku. JAXA/AMSR2
*Przedstawione dane uwzględniają większy obszar arktycznych akwenów niż geograficzny.

Wiele obszarów szybko pokrywało się lodem. Szczególnie dotyczy to Morza Wschodniosyberyjskiego, na którym w tym roku lód topił się powoli. Z drugiej strony bardzo słabe zmiany miały miejsce na Morzu Barentsa, co jest w dużej mierze związane z tzw. atlantyfikacją regionu.

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla października. NASA/GISS

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 w Arktyce w 2020, 2021 i 2022 roku dla 16-30 października. NOAA/ESRL

Wir polarny w troposferze, czyli komórka polarnego powietrza umacniał się w październiku. Wyż baryczny, który powstał 20 października w amerykańskiej części Oceanu Arktycznego, tylko na chwilę spowolnił zamarzanie. Potem temperatury na skutek działania cyrkulacji atmosferycznej szybko obniżyły i tak już mocno wychłodzoną powierzchnię wody. Ciepło zostało więc częściowo zwrócone atmosferze, reszta została uwięziona w wodzie pod lodem. Animacja obok ilustruje przemieszczanie się mas powietrza i zmiany ich temperatur w dniach 15-30 października 2022.

Zmiany średnich temperatur wokół bieguna północnego (80-90^oN) w 2022 roku względem średnich z poszczególnych dekad. DMI, grafika Nico Sun

Zamarzania arktycznych wód oznaczało wolniejszy niż zwykle spadek temperatur. Wolniejszy, bo pokrywa lodowa zajmuje mniejszy niż w XX wieku obszar. Nad prawie całym Oceanem Arktycznym odchylenie temperaturowe wyniosło co najmniej 1^oC. W centrum temperatury były 3^oC wyższe od średniej, co było związane właśnie z działaniem wyżu barycznego w dniach 20-25 października.

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 powierzchni arktycznych wód dla 31 października w 2021 i 2022 roku. Mercator Ocean 

Cześć arktycznych wód na koniec października 2022 było chłodniejsza od wielolecia. Jest to związane z wieloma czynnikami. Dwie podstawowe przyczyny to warunki pogodowe oraz przebieg sezonu topnienia. Oprócz tych zimnych miejsc są także te ciepłe, które koncentrują się na Morzu Barentsa i Karskim. Wysokie temperatury wody występują także u wybrzeży Alaski, to efekt działania cyklonu z pierwszej połowy października. 

Grubość lodu morskiego w latach 2015-2022 dla 30 października. Naval Research Laboratory, Global HYCOM

Słabszy niż w ostatnich latach sezon topnienia przełożył się na poprawę kondycji lodu morskiego. Obecne zamarzanie nie ma jeszcze wpływ na grubość czapy polarnej, poza tym, że dany obszar zamarza wcześniej niż w ostatnich latach. Dokładne dane z modelu PIOMAS pojawią się za kilka dni. Na tle ostatnich lat wygląda więc to dobrze, ale w porównaniu z tym, co było na początku tego wieku już inaczej. Animacja obok pokazuje, że październiku większość zmian miała miejsce z racji zamarzania Oceanu Arktycznego, tym samym powstania sezonowego lodu. Między biegunem a wyspami Archipelagu Arktycznego zmiany były niewielkie, co świadczy o wpływie termicznym wód, które znajdują się pod lodem.

Zdjęcie satelitarne Morza Beauforta w paśmie temperatury barwowej 31 października 2022 roku. NASA Worldview

Zdjęcia satelitarne wykonane w odpowiednim paśmie temperatury barwowej pozwalają zajrzeć przez wciąż występującą ciemność nocy polarnej. Widać tu efekty niskiej grubości lodu i działania ciepła oceanicznego. Pokrywa lodowa nie jest dostatecznie gruba i ulega fragmentacji nawet przy niskich temperaturach. 

Pak lodowy w północno-zachodniej części Morza Barentsa (1) i w Basenie Arktycznym od strony Morza Czukockiego (2), 31 października 2022 roku. Polar View/Sentinel-1

Noc polarna nie pozwala na normalne fotografowanie Arktyki, ale można to robić np. w podczerwieni lub w innych pasmach fal. Te zdjęcia zostały zrobione przez satelitę Sentinel-1. Dzięki temu nie tylko można zobaczyć to, co normalnie już nie widać, ale też przebić się przez chmury.  Widać, że mimo wysokiej koncentracji w paku lodowym są liczne szczeliny. Łatwo powstają na skutek działania wiatru oraz faktu, że jest to świeży lód, a więc cienki.

  

 

Zobacz także:

• Raport za I połowę października - po przejściu sztormu zamarzanie przyspieszyło, ale nie wszędzie, niedziela, 16 października 2022 Pod koniec września i w październiku w Arktyce szybko rozwijał się wir polarny. Wir początkowo wzmocnił potężny sztorm, a następnie spowodował lokalny spadek temperatur i przyspieszenie zamarzania, mimo przejścia sztorm.
• Raport za II połowę września - na razie zamarza normalnie, sobota, 1 października 2022