Raport za II połowę marca 2025 - opóźniony start topnienia cienkiej jak plaster czapy polarnej

Z pozoru początek tegorocznego sezonu topnienia nie różni się niczym szczególnym. Nawet datą startu tego sezonu. Choć zwykle początek topnienia przypada na dni 8-15 marca, to tym razem stało się to później, co w przeszłości niejednokrotnie się zdarzało. Tym bardziej że rozmiary czapy polarnej są po prostu małe, rekordowo małe na ostatnie dni marca. Jednak i tu rozmiar co do powierzchni/zasięgu nie ma znaczenia, czego przykładem są poprzednie lata. Dużo ważniejsze jest to, jak gruby jest lód, a gruby już nie jest. To oczywiście nie przesądza o tym, co się stanie pod koniec lata. Każdy jednak kolejny rok w miarę, jak rosną temperatury, zbliża Arktykę do stanu BOE, czyli "blue ocean event" - stanu wolnego od lodu Oceanu Arktycznego.

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. AMSR2/Sea Ice Denmark

Taki, a nie inny zasięg lodu morskiego jest związany z tym, jak wygląda lód poza głównym obszarem Oceanu Arktycznego, czyli na Morzu Karskim, które leży nieco na uboczu. A także Morza Ochockiego. Te dwa akweny mają wpływ na rozmiary ogółu. Choć Morze Karskie nie jest tak ważne w topnieniu lodu w Basenie Arktycznym (Morze Arktyczne) jak Morze Beauforta, to nie jest bez znaczenia. Ma wpływ, bo styka się z Basenem Arktycznym, a to, że jest tam mało lodu, to efekt postępującego ocieplenia klimatu. Akwen Morza Karskiego podlega też procesowi atlantyfikacji, a więc zmiany reżimu lodowego w związku z ingerencją coraz cieplejszych wód Oceanu Atlantyckiego. Animacja po lewej (kliknij, aby powiększyć) pokazuje zmiany zasięgu i koncentracji lodu morskiego w marcu 2025.

Zmiany tempa zwiększania/zmniejszania się zasięgu lodu morskiego w 2025 roku w zestawieniu ze zmianami z 2016 i 2024 oraz średniej z ostatnich 10 lat.

Opóźniony początek sezonu topnienia jest zawsze związany z warunkami atmosferycznymi. Tym razem, co ilustruje animacja zmian geopotencjału, warunki atmosferyczne takie jak układy wiatrów, nie sprzyjały roztopom w połowie marca.

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2025 roku i wyszczególnienie w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Czapa polarna jeśli chodzi o zasięg lodu (extent) pozostaje na rekordowym poziomie. 14,03 mln km². Różnice w stosunku do poprzednich rekordzistów nie przekraczają 0,25 mln km², a sama różnica w stosunku do średniej wieloletniej, czyli z lat 1981-2010 wynosi na 31 marca to 1,34 mln km², czyli 8% różnicy. Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010. Tak niewielkie różnice, nie przekraczające 10% nie mają istotnego wpływu na dalsze topnienie lodu. Ostatnie lata, w sumie to ostatnie 20 lat pokazują, że zasięg jak i powierzchnia lodu (area) nie przekładają się na to, co będzie się działo później. Teoretycznie duży obszar lodu morskiego powoduje większe ryzyko formowania się wyżów barycznych, których wpływ na topnienie lodu w kwietniu jest niewielki. A wiele zależy od tego, jak szybko będzie się topić lód w maju. Jeśli szybko, to potem może dojść do spowolnienia. Powodem będzie zbyt duża powierzchnia otwartych wód, co zwykle kończy się formowaniem układów niskiego ciśnienia w czerwcu, a nawet też w lipcu. Niskie ciśnienie oznacza chmury. Tak więc to, co się dzieje w tej chwili w Arktyce, nie ma większego znaczenia, gdyż sezon topnienia dopiero się rozpoczął.

 

Zasięg arktycznego lodu morskiego w 2025 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA

Ubytki w lodzie są obecne w zachodniej części Morza Karskiego, izolowanej od Oceanu Arktycznego przez wyspy Nowej Ziemi. Duże ubytki są też na Morzu Ochockim leżącym daleko od Oceanu Arktycznego i niemającym wpływu na to, co się dzieje w Arktyce. 

Zmiany powierzchni lodu morskiego w 2025 roku w zestawieniu z latami poprzednimi. JAXA/AMSR2

Powierzchnia lodu na koniec marca nie była rekordowo małych rozmiarów. Według danych JAXA była czwartą najmniejszą w historii pomiarów, ale według NSIDC pierwszą. Te różnice wynikają ze sposobu pomiarów, gdzie siatka pomiarów przy JAXA jest mniejsza (3 km), a w przypadku NSIDC większa (25 km). Jednocześnie w przypadku NSIDC dane są przedstawiane w 5-dniowej średniej kroczącej, co ma wyeliminować błędy pomiarów. Należy więc przyjąć, że pomiary NSIDC są bardziej wiarygodne. Gęste chmury mogą zakłócać właściwy pomiar lodu. Biorąc to pod uwagę, należy przyjąć, że powierzchnia lodu morskiego jest bliska rekordowych wartości.

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla marca.NASA/GISS

Zmiany średnich temperatur wokół bieguna północnego (80-90°N) w 2024 roku względem średniej z lat 1958-2002. Mapa przedstawia odchylenia temperatur od średniej 1991-2020 w dniach 15-29 marca 2025. DMI/NOAA

W drugiej połowie marca było chłodniej niż w lutym. Jednak lokalne odchylenia były bardzo wysokie, porównywalne z tym, co miało miejsce w lutym. Tym bardziej że nadmiernie wysokie temperatury (średnia od 5 stopni wzwyż) miały miejsce tam, gdzie znajduje się zwykle najgrubszy lód. W praktyce zamiast -35 st. C temperatury oscylowały w okolicy -27 s.t. C. 

Zmiany średniej temperatury arktycznych wód dla marca w latach 1940-2024 oraz odchylenia temperatur od średniej 1979-2000 dla 30 marca 2025. Climate Reanalyzer

W marcu odchylenia temperatur arktycznych wód są zwykle niewielkie, co jest związane z dynamiczną ingerencją polarnych mas powietrza zalegających nad lodem oraz pokrytymi śniegiem obszarami Dalekiej Północy. Na mapce widać, że oprócz dodatnich odchyleń wynikających z globalnego ocieplenia są też ujemne, związane z napływem zimnych mas powietrza.

 

Grubość lodu morskiego w latach 2012-2024 dla 31 marca. Polar Portal/HYCOM

Te stosunkowo niewielkie odchylenia temperatur wód arktycznych mają duży wpływ na lód morski. Woda zamiast mieć -1,7 st. C i mieć możliwość zamarzania, ma -1,5 st. C. Jest więc wciąż w stanie płynnym. Pamiętajmy, że słona woda zamarzania przy około -1,7 st. C w zależności od stopnia zasolenia). Brak lodu oznacza, że dany obszar nie zamarza, więc nie ma nad nim zimnego powietrza. A im mniej zimnego powietrza, tym trudniej o przyrost grubości lodu. Do tego ingerencja ciepłej wody z Atlantyku, gdzie temperatury powierzchniowe przy czapie polarnej nie mają znaczenia. Te wody na większych głębokościach wpływających przez cieśninę Fram, penetrują wnętrze Arktyki. Hamują w ten sposób przyrost lodu. Konsekwencje widać na tych mapach. Lód morski jest teraz bardzo cienki.

 

Morze Karskie 31 marca 2025 roku. NASA Worldview

 

Pogorszenie stanu lodu nastąpiło w ciągu raptem dekady, i jak pokazują to mapy, jest ono drastyczne z punktu widzenia tempa zmiany klimatu. Obecna powierzchnia lodu nie ma więc większego znaczenia, gdyż lód jest cienki. Niezależnie więc od swojego areału może się bardzo łatwo roztopić.

 

 

Zobacz także:

• Raport za I połowę stycznia 2025 - przejściowe ochłodzenie, 16 stycznia 2025 Warunki dla przyrostu lodu morskiego uległy nieznacznej poprawie. Nieznacznie, bo choć temperatury spadły, to nadal są wyższe od średniej z ubiegłego wieku.
• Raport za II połowę grudnia 2024 - woda nie zdążyła zamarznąć, 1 stycznia 2025 
  

 

Marcowe maksimum 2025 na rekordowym poziomie

Sezon roztopów w Arktyce rozpoczął się już na dobre. NSIDC informuje, że maksymalny roczny zasięg lodu morskiego miał miejsce 22 marca, czyli dość późno. W świecie nauki istnieje pogląd, że im wcześniej zacznie się topnienie lodu, tym mocniej czapa polarna skurczy się w okresie letnim. Ostatnie lata pokazują, że jest to błędne założenie. Przykładem jest rok 2012. Oczywiście przyszłe lata mogą to zmienić. 

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2025 roku w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Tak samo nie ma w ogóle korelacji między wielkością czapy polarnej w marcu a wrześniowym minimum. Tu też przykładem jest rok 2012 oraz inne lata, jak chociażby rok 2020. W 2020 roku marcowe maksimum wypadło wcześnie, ale zasięg lodu był wtedy imponujący. Sezon topnienia omal nie zakończył się rekordowym minimum wrześniowym. Tegoroczne maksimum wypadło bardzo późno, ale za to zasięg lodu zanotował rekord, bijąc poprzednie rekordy z 2016 i 2017 roku. Zasięg lodu 22 marca wyniósł 14,33 mln km². To 1,31 mln km² mniej niż wynosi średnia wartość marcowego maksimum z lat 1981-2010. Drugie co do wielkości marcowe maksimum to 7 marca 2017 roku. Różnica wynosi tu 80 tys. km². Należy zwrócić uwagę, że 22 marca zasięg ogólnie nie był rekordowo niski, a to dlatego, że z racji daty wypadnięcia maksimum w poprzednich latach miało miejsce już topnienie lodu. M.in. właśnie w 2017 roku. Aktualnie jednak zasięg lodu wchodzi na rekord. Dane JAXA z kolei na 27 marca pokazują wyraźnie rekordową wartość. 

9 najmniejszych marcowych maksimów zasięgu arktycznego lodu morskiego w poszczególnych latach. Dane są wyrażone w kilometrach i milach kwadratowych, ostatnie kolumna pokazuje daty przypadnięcia marcowego maksimum.

Marcowe maksimum w tym roku wypadło 10 dni później niż zwykle. Warto też zauważyć, że jak podaje NSIDC, rekordowo wczesne maksimum miało miejsce 24 lutego, miało to miejsce w 1987 roku. Najpóźniejsze miało miejsce 2 kwietnia, stało się to w 2010 roku. Prognozy wskazują, że przez najbliższe dni czapa polarna będzie się topić bez żadnych zakłóceń. Zmiany będą wyraźne na Morzu Karskim i Barentsa, a także na Beringa. Powoli lub wręcz w ogóle nie będzie się topił lód na Morzu Labradorskim i Baffina. Na samym Oceanie Arktycznym (Beauforta, Wschodniosyberyjskie, Łaptiewów i Basen Arktyczny) lód będzie się topić dopiero w połowie kwietnia. Zwykle wtedy obszary te stają się na tyle ciepłe, by pokrywa lodowa mogła się tam roztapiać. Oczywiście w miarę postępującego ocieplania się klimatu, już nawet na początku kwietnia obserwuje się topnienie lodu na Morzu Beauforta czy Łaptiewów. 

 

 

Na podstawie National Snow and Ice Data Center: Arctic sea ice sets a record low maximum in 2025

Śnieg bardzo szybko się topi na Dalekiej Północy

Ocieplenie klimatu sprawia, iż śniegi na Dalekiej Północy znikają szybciej niż kiedyś. Ten rok jest kolejnym tego przykładem.

Zasięg występowania pokrywy śnieżnej na półkuli północnej w sezonie 2024/2025 w zestawieniu ze zmianami lat poprzednich. NOAA/GMASI

Tej zimy śniegu na Ziemi było mało jeśli chodzi o jego zasięg występowania. Ilustruje to powyższy wykres. Wysokie temperatury utrudniły formowanie się pokrywy śnieżnej na półkuli północnej. Teraz, kiedy nastała wiosna, śnieg szybko się topi. Nad przyczyną oczywiście zastanawiać się nie musimy - jest po prostu ciepło.

 

Zasięg występowania pokrywy śnieżnej w Ameryce Północnej i w Eurazji w sezonie 2024/2025 w zestawieniu ze zmianami lat poprzednich. NOAA/GMASI

Regionalnie są oczywiście różnice wynikające ze wzorców pogodowych. W jednym miejscu na Ziemi jest zbyt ciepło, a w innym temperatury są w normie lub czasem nieco poniżej normy wieloletniej. Prognozy świstaka Phila okazały się słuszne, zima w USA jak i w sąsiadującej z nimi Kanadzie trzymała długo, więc śnieg nie topił się szybko. Dopiero w marcu zaczęło się topić intensywnie, ale zasięg występowania pokrywy śnieżnej pozostaje tam poza podium. W Eurazji, głównie w Europie od początku marca śnieg szybko znika, co jest konsekwencją globalnego ocieplenia. Coraz bardziej widoczny jest wpływ Oceanu Atlantyckiego, znad którego do Europy płynie ciepłe powietrze. Po drodze nie ma żadnych południkowo ciągnących się łańcuchów górskich, które by te ciepło zatrzymywały, tak jak w przypadku amerykańskich Kordylierów. Góry Uralu są natomiast zbyt małe, by mogły mieć jakikolwiek wpływ na adwekcję.

Odchylenia temperatury od średniej 1991-2020 w północnej części Azji oraz wschodniej części Europy w dniach 10-20 marca 2025 roku. NOAA/ESRL

Ciepło topi śnieg i wędruje dalej. Pamiętajmy, że Europa w dużej mierze była pozbawiona śniegu w lutym. W marcu podłoże się nagrzewa, więc ciepło wędruje jeszcze dalej. Do tego przyłączają się ciepłe masy powietrza znad Bliskiego Wschodu, które topią śnieg na północy Kazachstanu i w południowej Rosji. Tamtejsze pasma górskie są wysokie, ale krótkie. Ich wpływ na adwekcję ciepła jest ograniczony.

 

Zachodnia część Eurazji 22 marca 2025 roku. NASA Worldview

 

Na zdjęciu satelitarnym widać, że śniegu w wielu miejscach już niema. Dalej na północy wciąż jest, ale zaczyna się topić. Leżące dalej na północy ciemne miejsca to lasy borealne. Na drzewach nie ma śniegu, bo się już roztopił, a ten który leży na ziemi, też się zaczyna roztapiać. Jeśli stanie się to szybko, ciepłe masy powietrza szybciej dotrą nad Ocean Arktyczny. Wtedy lód morski - czapa polarna O. Arktycznego będzie się topić wcześniej. 

Prognozowane uśrednione wartości temperatur w 3-dniowych przedziałach czasowych do 31 marca 2025. Climate Reanalyzer

A czy tak się stanie? Tego nie wiemy. Prognozy na kolejne dni wskazują, że śnieg będzie szybko się topić w Eurazji. Tam temperatury będą wyższe od średniej o kilka stopni. Spokój ma być w Ameryce Północnej. Biorąc jednak potencjał globalnego ocieplenia, to nawet jeśli teraz będzie tam zastój, to zmiana przepływu mas powietrza szybko nadrobi owe "zaległości" w topnieniu.

 

 Zobacz także:

• Śniegu na Ziemi już nie przybywa, 13 stycznia 2023 Od wielu lat w porze zimowej obserwuje się trend wzrostowy powierzchni pokrywy śnieżnej. Jednak w ostatnich latach widać, że ten trend zaczyna wygasać. Jedno i drugie jest związane z globalnym ociepleniem. 
• Śnieg pod koniec maja błyskawicznie zaczął się topić za kołem polarnym, środa, 8 czerwca 2022  
  

W przededniu wielkich roztopów

Sezon zamarzania 2024/25 ma się ku końcowi. Dane satelitarne pokazują, że początek topnienia lodu morskiego już miał miejsce. Stało się to kilka dni temu. Dużo jednak ważniejszą informacją jest to, że ilość lodu morskiego, a tym samym jego faktyczny stan jest fatalny. Jest coraz większe prawdopodobieństwo, że w tym lub w kolejnym roku dojdzie do "tąpnięcia na wykresie". 

 

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2025 roku w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Sam zasięg lodu (extent) wciąż rośnie. To efekt działania wiatrów, które przenoszą lód morski w ten sposób zwiększając obszar, na którym on występuje. Powierzchnia (area) jednak w tym czasie spada, więc za dzień lub dwa także i zasięg zacznie się obniżać. Woda jest wychłodzona, więc przenoszona przez wiatr kra lodowa nie jest w stanie się jeszcze topić. Tym bardziej że wraz z wiatrem wędruje zimne powietrze o temperaturze wynoszącej około -30 st. C. Powierzchnia lodu się kurczy, głównie za sprawą Morza Karskiego, gdzie w ciągu tygodnia lód morski skurczył się tam o 80 tys. km². To efekt działania ekstremalnie ciepłych mas powietrza. W połowie marca temperatura w południowej części tego akwenu przekroczyła zero stopni, co o tej porze roku nie powinno mieć miejsca. Należy też zwrócić uwagę na to, że do Morza Karskiego (północno-wschodnia jego część) dostaje się ciepła woda z Atlantyku. 

Objętość lodu w Arktyce w 2025 roku w zestawieniu ze zmianami z lat 1979-2024. PIOMAS, grafika Zachary Labe

Dużo ważniejszą informacją jest ilość lodu. Choć sama powierzchnia lodu, która od wielu dni jest rekordowo mała, to nie tylko to ma wpływ na ilość lodu, który tworzy czapę polarną w Arktyce ma jego grubość. Średnia objętość arktycznego lodu morskiego w lutym 2025  wyniosła 18 140 km³ co stanowi drugą najmniejszą w historii pomiarów wartość dla lutego. To tylko 780 km³ więcej niż w rekordowym wtedy 2017 roku. Wtedy w Arktyce miały miejsce rekordowo wysokie temperatury. 

 

 

Grubość lodu morskiego w lutym 2025 roku i jej odchylenia w stosunku do średniej 1981-2010. PIOMAS/Zachary Labe

Grubość czapy polarnej jest istotna. Jeśli jest mała, to mniej energii trzeba na stopienie pokrywy lodowej Oceanu Arktycznego. W tej chwili temperatury w Arktyce nie są tak wysokie jak w lutym i pierwszej połowie marca, ale to i tak nic nie da. Czas działania wysokich temperatur był zbyt długi. Kilku czy nawet kilkonastodniowa przerwa nic nie da. Odradzanie lodu wymaga czasu, a pamiętajmy, że jesień, jak w sumie niemal cały sezon zamarzania był zły. To znacznie zwiększa szanse na megatopnienie - topnienie znacznie wykraczające poza średnią wieloletnią. Ryzyko ustanowienia nowego rekordu zwiększa się. Pogoda w Arktyce przestaje mieć znaczenie. Prawdopodobny scenariusz jest taki, że lód w Arktyce roztopi się pod gęstym kocem z chmur. Temperatury, szczególnie wody wzrosną na tyle, że obecność chmur nie będzie miała żadnego znaczenia.