Pożary na Syberii to katastrofa klimatyczna

Pożary tajgi na Syberii zdarzają się co roku, ale zwykle występują na południu regionu, gdzie jest cieplej, gdzie panuje bardziej umiarkowany klimat z letnimi burzami i falami okresowych upałów, i nie są też duże. Ostatnie lata są jednak inne. Pożary obejmują północną część tajgi sięgając koła polarnego. Ogarniają nawet leżącą dalej na północy wyschniętą na wiór tundrę - region gdzie nawet w środku lata jest (a raczej już było) chłodno i wilgotno.

Dziesiątki ognisk pożarów na północy Syberii 4 sierpnia 2019 roku. W górze zdjęcia widać wody Oceanu Arktycznego. NASA Worldview

Przyczyną tego stanu rzeczy jest globalne ocieplenie. Rosną temperatury, co przekłada się na przesuwanie się stref klimatycznych w kierunku biegunów i tym samym też wzorców opadowych. Pojawiają się także burze z piorunami, które stanowią główną przyczynę wzniecania pożarów w odległych niezamieszkanych regionach. Po wcześniejszych upałach czy też szerzej mówiąc wysokich temperaturach ściółka jest wyschnięta, wystarczy więc uderzenie pioruna, by wzniecić pożar. Jednocześnie opady deszczu jeśli wystąpią są niewystarczające, by pożar ugasić. Trzeba też dodać, że piorun może uderzyć daleko, poza strefę ewentualnych opadów.

Pożary tundry na północy Syberii około  300 km od wybrzeży Oceanu Arktycznego 4 sierpnia 2019 roku. Brązowe plamy pośród dymów, to miejsca wypalone przez ogień. NASA Worldview

Płomienie, które pochłaniają rozległe obszary Jakucji oraz Krasnojarsku na Syberii, strawiły już ponad 4 mln hektarów lasów i tundry. W całym regionie arktycznym od początku roku spłonęło już ponad 13 mln hektarów terenu. Pożary stanowią zagrożenie dla okolicznych miast i osad, nie tylko ze względu na ogień, ale dym. Gryzący w gardle dym dotknął nie tylko małe osady, ale także duże miasta w zachodniej części Syberii i regionie Ałtaju oraz na Uralu, w tym m.in.: Czelabińsk czy Jekaterynburg. Wiatr rozprzestrzenił dym na wielkie odległości, dotarł on nawet nad Alaskę i Kanadę. Ograniczona widzialność stała się powodem odwołania lotów na wielu syberyjskich lotniskach. Jednak nie to stanowi problem. Te pożary są w tym roku wyjątkowe. Tylko w czerwcu pożary na Alasce wyemitowały 50 mln ton CO₂ do atmosfery.

Animacja pokazująca zmiany stężenia CO₂ nad Syberią w dniach 31 lipca - 4 sierpnia 2019 roku. Pożary zwiększyły lokalnie stężenie CO₂ do ponad 500 ppm. Earthnet.

Niewątpliwe emisje z pożarów lasów i tundry w tym roku będą kolosalne. Ekolodzy mówią, że to co się dzieje teraz, to już katastrofa klimatyczna. "Pożary lasów we wschodniej części kraju od dawna przestały być problemem lokalnym”, oświadczył rosyjski oddział Greenpeace. "Przekształciły się w katastrofę ekologiczną z konsekwencjami dla całego kraju”, dodano w oświadczeniu. Emisje CO₂ z pożarów będą rosnąć, więc ilość tego gazu w atmosferze będzie się zwiększać, rujnując plany działania Paryskiego Porozumienia Klimatycznego. "Pożary te powinny były zostać ugaszone na samym początku, ale zostały zignorowane z powodu słabej polityki. Teraz przerodziło się to w katastrofę klimatyczną, której nie można powstrzymać ludzkimi środkami”, powiedział ekspert od pożarów terenów zielonych z Greenpeace'u Anton Benesławski. „Rosja powinna zwiększyć wysiłki w zakresie ochrony lasów i zapewnić wystarczające fundusze na gaszenie pożarów i zapobieganie im. Problem pożarów należy rozwiązać na szczeblu międzynarodowym w globalnych porozumieniach klimatycznych, aby utrzymać globalne ocieplenie poniżej 1,5°C.”, dodał Benesławski. Obecnie stężenie CO₂ wynosi 410 ppm.

Pożar syberyjskiej tajgi na początku sierpnia 2019 roku.

Może się okazać, że nad pożarami nie da się zapanować, nawet jeśli władze będą szybko reagować, i że zmiany klimatu nie da się zatrzymać, choć najgorszych scenariuszy da się uniknąć. Ponad 90% pożarów lasów w Rosji ma miejsce w tak zwanych strefach kontrolnych, czyli odległych obszarach, gdzie władze nie są zobowiązane do ich zwalczania. W grę wchodzą tu ogromne odległości, liczne w setkach kilometrów, bo północna część Syberii jest bardzo słabo zaludniona, a lasy nie są poprzecinane drogami tak jak w Polsce. Nad pożarami nie da się więc zapanować. Obserwowane wydarzenia zbliżają więc nas do sytuacji, przed którą ostrzegał prof. Peter Wadhams, były dyrektor Grupy ds. Fizyki Oceanu Polarnego przy Uniwersytecie Cambridge. Powiedział: Uwolnienie 50 miliardów ton metanu wznieciłoby pożary na całej półkuli północnej, które nie tylko wprowadziłyby do atmosfery ogromne ilości gazów cieplarnianych i sadzy, ale prawdopodobnie wyłączyłyby sieć energetyczną, co zatrzymałoby przemysł, ruch drogowy etc. To z kolei sprawiłoby, że aerozole, które znajdują się aktualnie w powietrzu za sprawą tych industrialnych działań i blokują faktyczną wartość globalnego ocieplenia, opadłyby na ziemię w kilka tygodni. 

 Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego 5 sierpnia 2019 roku. AMSR2, Institute of Oceanography, University of Hamburg

A ponieważ lód w Arktyce topi się w tym roku wyjątkowo szybko, to szansa na rychłą destabilizację wzrośnie. Oczywiście nie stanie są to w tym roku, ani pewnie za rok, ale zagrożenie metanem i gwałtownym ociepleniem klimatu jak w czasach PETM jest realne. No i dodajmy też fakt, że pożary nagrzewają podłoże, powodując w ten sposób rozmarzanie wiecznej zmarzliny, która też uwalnia metan do atmosfery. Tajga porasta rozległe tereny w Ameryce Północnej i Eurazji. Połowa tych lasów rośnie na Syberii, 1/3 w Kanadzie, reszta zaś na Alasce i w Skandynawii. Lasy te magazynują około 22-30% organicznego węgla (ponad 703 gigaton) znajdującego się na powierzchni planety – więcej niż jakikolwiek inny ekosystem lądowy. Największym rezerwuarem są ubogie w tlen, zawierające częściowo rozłożoną materię organiczną, gleby tajgi oraz torfowiska. Tworzyły się one przez ostatnie 10 000 lat i mogą mieć kilkumetrową miąższość, przy czym aż 21% węgla znajduje się w górnych 30 cm ściółki. Ten węgiel może odegrać istotną rolę w ociepleniu klimatu i zniweczyć wszelkie wysiłki na rzecz powstrzymania globalnego ocieplenia.

Czekają na nieciekawe czasy.

Zobacz także:

• Rosyjskie piekło pożarów - cena za naftową gospodarkę, środa, 26 sierpnia 2015 Ogromne pożary tym razem pustoszą rosyjski Daleki Wschód. Początkowo pożary syberyjskiej tajgi były niewielkie, ale w połowie sierpnia znacznie przybrały na intensywności. Sięgające w regionie Bajkału 38^oC temperatury sprawiają, że pożary lasów iglastych szybko się rozprzestrzeniają. Wielkie smugi dymu są widoczne z kosmosu