Tropikalna pogoda na Syberii i pożary tajgi

Fala tropikalnych upałów nawiedziła Syberię. Temperatury na dużym obszarze przekraczają 30^oC. 22 czerwca w Irkucku temperatura wzrosła do 34^oC, nawet nocą temperatury są wysokie, nie spadają poniżej 18^oC. Tymczasem czapa polarna Arktyki kurczy się, zasięg lodu jest praktycznie taki sam jak w 2012 roku.

 Odchylenia temperatury od średniej 1979-2000 w Eurazji i Arktyce 23 czerwca 2017. Climate Reanalyzer

Globalnie temperatury nie są teraz wysokie, ale ciepło koncentruje się na Syberii i kilku innych regionach Ziemi: w USA paraliżując ruch lotniczy, Hiszpanii czy Francji, stając się udręką dla wielu ludzi. Ukoronowaniem fal upałów we Francji i Niemczech są niszczycielskie burze. W Polsce także.

 Temperatura 24 czerwca na szerokości geograficznej Estonii i środkowej Szwecji wzrosła do 35^oC. Earth.net

Nawet w rejonie koła polarnego temperatury sięgają 26-29^oC. W wielu miejscach na południu Syberii jest nawet 37^oC - to temperatura typowa dla obszaru klimatu zwrotnikowego. Południowa Syberia, to obszary leżące na szerokości geograficznej Polski.

 Pożary tajgi we wschodniej części Syberii 23 czerwca 2017. Czerwone punkty to ogniska pożarów. NASA Worldview

Fala upałów, która trwa już od kilku dni oznacza pożary łatwopalnych lasów borealnych. I tak się dzieje, pożary bardzo szybko się rozwijają, a dym doskonale widać z kosmosu. W tym roku pożary na Syberii zaczęły się później niż w ostatnich latach, szczególnie względem 2015 roku. Szybko jednak nadrabiają zaległości, co widać na zdjęciu.

Zasięg arktycznego lodu morskiego w 2017 roku względem wybranych lat i średniej 1981-2010. NSIDC

Zasięg lodu spadł do 10,3 mln km² według danych NSIDC, jest tym samym o 1,13 mln km² mniejszy od średniej 1981-2010.

Pokrywa lodowa Oceanu Arktycznego między biegunem północnym a Morzem Karskim 23 czerwca 2017. NASA Worldview

Sztorm, który wisi od kilku dni nad Oceanem Arktycznym nie jest silny, a zdołał pofragmentować lód, nawet w pobliżu bieguna północnego. Według prognoz sztorm może przybrać na sile i utrzyma się do 28 czerwca.  Oczywiście nie wiadomo, co będzie się dziać po zniknięciu sztormu. Prognoza jest obarczona błędem. Jeśli pojawi się silny wyż, będzie oznaczać to szybkie topnienie lodu. Jeśli wyże będą płytkie, będzie oznaczać to powolne topnienie, bo płytki wyż w Arktyce to zazwyczaj pochmurna pogoda. Płytkie niże z kolei generują słaby wiatr, który tylko wprawia lód w niewielki dryf. Zatem wynik topnienia na ten rok jest nieznany. 

Zobacz także:

• Pogodowa bomba w Arktyce, niedziela, 18 czerwca 2017 Sztorm który powstał 17 czerwca rośnie w siłę, ale najgorsze jest to, że będzie długo gościć nad Oceanem Arktycznym. Na razie nie wywołał większych strat w czapie polarnej Arktyki, ale to może się zmienić. 
• Fala pożarów i upały na Syberii, topnienie lodu nie zwalnia, środa, 29 czerwca 2016  Środkową i północną część Syberii wraz z półwyspem Tajmyr ogarnęła fala upałów. Mapa Earthnet obok pokazuję wielką plamę gorąca w środkowej części Syberii aż po półwysep Tajmyr. Niemal wszędzie temperatura przekroczyła 28 czerwca wartość 30^oC. Na wybrzeżu Oceanu Arktycznego temperatura wyniosła od 3 do 10^oC.

Arctic News - gwiew niebios

Zasięg lodu morskiego kurczy się ze stałym tempem rzędu 60-80 tys. km², bez znaczny przyspieszeń czy pauz. Inaczej jest w przypadku powierzchni - od trzech dni zmniejsza się ona dość szybko. W Arktyce rozpętał się sztorm, który wpływa na strukturę czapy polarnej, przyczyniając się do spadku koncentracji lodu i jego powierzchni. Jak pokazuje animacja obok, sztorm powstał 17 czerwca i trwa nieprzerwanie.

Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w kolorowej wersji.   

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. AMSR2, Uni Bremen

Na razie sztorm nie ma wielkiego wpływu na zasięg lodu, ale na powierzchnię i koncentrację już tak. Szare odcienie, szczególnie na Morzu Łaptiewów to efekt działania sztormu, szczególnie że wiatr zaciąga ciepło - powstały liczne stawy topnienia, głównie na Morzu Łaptiewów. Lód wycofuje się dość wolno, ale niemal równomiernie w całej Arktyce. Animacja obok (kliknij, aby powiększyć) przedstawia zmiany zasięgu i koncentracji lodu morskiego między 9 a 19 czerwca 2017. 

 Zasięg arktycznego lodu morskiego w 2017 roku względem 2012 i wyszczególnienie dla wybranych lat. NSIDC

Na wykresach przedstawionych przez Narodowe Centrum Danych Lodu i Śniegu widzimy, że zasięg lodu kurczy się niezbyt szybko, ale bez żadnych zakłóceń. Nie odnotowano w czerwcu spowolnienia tak jak w 2016 roku, który w czerwcu był rekordowy. Różnica w stosunku do 2012 roku jest niewielka, ale sam zasięg nie jest głównym wyznacznikiem, większą rolę ma rzeczywista powierzchnia lodu i przede wszystkim objętość i grubość lodu. Mapa NSIDC obok przedstawia zasięg lodu 19 czerwca w zestawieniu ze średnią 1981-2010.

Zmiany zasięg lodu na wybranych akwenach Oceanu Arktycznego. NSIDC

Powyższe zestawienie map NSIDC przedstawia zmiany zasięgu lodu na akwenach okalających Basen Arktyczny (centralna część Oceanu Arktycznego), na przestrzeni ostatnich 30 dni. Lód wycofuje się wszędzie, najwolniej na Morzu Beauforta i Łaptiewów.

 Powierzchnia lodu morskiego w 2017 roku względem wybranych lat. Dane NSIDC, wykres Nico Sun

Powierzchnia lodu kurczy się szybciej niż sam zasięg, Lód może zostać rozdmuchany przez wiatr, przez co zasięg się zwiększa lub spada bardzo wolno, podczas gdy z powierzchnią dzieje się zupełnie coś innego. Lodu w Arktyce ubywa. Przez ostatnie trzy dni powierzchnia kurczyła się ponad 100 tys. km² na dobre. Jednego dnia spadek ten wyniósł aż 150 tys. km². Kilka dni temu tempo to było wolniejsze, teraz przyspieszyło. Teoretycznie wszystko jest możliwe, powierzchnia lodu, zresztą jak zasięg mogą spaść w ciągu dnia nawet o 200 tys. km². Nie jest wykluczone, że jeszcze w tym miesiącu czapa polarna znów wróci na rekord. Mapa obok przedstawia anomalie koncentracji a tym samym powierzchni lodu. Widzimy że sztorm przynosi efekty, a nie jest jakoś specjalnie silny.

Odchylenie temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w okresie - 9-18 czerwca dla 2007, 2012 i 2017 roku. NOAA/ESRL

W czerwcu 2007 roku doszło do spektakularnej zmiany pogody - potężny wyż baryczny zaciągnął ogromne ilości ciepła nad Ocean Arktyczny. Wyż utrzymywał się po stronie Morza Beauforta i Czukockiego przez trzy tygodnie, tworząc dipol arktyczny i eksport lodu przez Cieśninę Frama. Potem dodatni dipol na chwilę zniknął, a wyż przeniósł się na stronę rosyjską. Potem dodatni dipol ponownie powstał, wraz z potężnym wyżem i przez cały lipiec kreował pierwszy spektakularny rekord topnienia lodu. By wywołać rekordowe topnienie, wkład energii musiał być duży. Pierwsza mapa pokazuje wysokie anomalie temperatur, przekraczające aż 5^oC, co latem zwykle się nie zdarza. Nieco podobna sytuacja była w 2012 roku, też było dość ciepło, wystarczająco by doprowadzić do rekordowego topnienia lodu. Teraz tak nie jest. Choć przez ostatnie dni było w Arktyce ciepło, co ilustruje trzecia mapa, to inaczej niż 10 lat temu. Ale teraz w Arktyce szaleje sztorm i może nieć za sobą skutki. Sztorm generuje silny wiatr, który przemieszcza lód i może przewracać krę lodową. Układ wiatrów na chwilę obecną tworzy warunki podobne do tych z 2007 roku, ale bez takiego efektu cieplnego co wtedy i bez eksportu lodu przez Cieśninę Frama. Tymczasem na Syberii panują upały, nawet w okolicy koła polarnego temperatura sięga 30^oC. 

Anomalie termiczne powierzchni arktycznych wód 19 czerwca dla  2013, 2016 i 2017 roku. DMI

Obszar ponadprzeciętnie ciepłych wód jest mniejszy niż rok temu. Nie ma takiego stopnia ogrzania wód na Morzu Karskim, ale duża jest ingerencja w obszar Morza Czukockiego. 2013 rok, kiedy miał miejsce przyrost lodu względem 2012, wygląda dość blado na tle 2016 i 2017 roku. Animacja obok pokazuje zmiany w odchyleniach temperatur wód powierzchniowych Arktyki między 9 a 19 czerwca 2017.

Grubość lodu morskiego w 2012, 2016 i 2017 roku dla 19 czerwca. Naval Research Laboratory, HYCOM

Grubość lodu na podstawie danych HYCOM jest wskazówką, że w tym roku może paść rekord topnienia. Oczywiście jeśli dalsze warunki pogodowe będą sprzyjać takiej tendencji. Lód w tym roku, jak widzimy na mapach jest w gorszej sytuacji niż w 2012 roku. Działanie sztormu będzie miało wpływ także na jego grubość. Mieszanie wód będzie sprzyjać roztopom, dodatkowo lód będzie się przemieszczać i odsłaniać ciemne powierzchnie oceanu, które w razie powstania wyżu barycznego będą się ogrzewać.

Prognozowane warunki pogodowe w Arktyce na okres 22-25 czerwca 2017. Tropical Tidbits

Teraz pałeczkę nad zmianami w Arktyce przejmuje sztorm. Jakie zmiany pogodowe mogą zajść w najbliższych dniach? Sytuacja nie wygląda dobrze. Sztorm zamiast słabnąć przybierze na sile. Dostając kontakt z gorącym i suchym powietrzem znad lądów 25 czerwca wpadnie w furię. Ciśnienie spadnie, o obszar działania sztormu się zwiększy. To będzie prawdziwy cyklon, który odciśnie piętno na pokrywie lodowej Oceanu Arktycznego. Trudno jest mówić o tym, co będzie później, skupiamy się na najbliższych dniach. Teoretycznie sztorm może trwać bardzo długo, już tak kiedyś było, gdy lód był grubszy niż obecnie. 

Lód na Morzu Łaptiewów i Wschodniosyberyjskim 19 czerwca 2017 roku. NASA Worldview

Morze Czukockie, w górze widoczna Wyspa Wrangla. NASA Worldview

Na zdjęciach satelitarnych widzimy, że lód jest pokruszony, i pokrywy stawami topnienia. Napływ ciepła roztopił śnieg. Choć stawów topnienia jest mniej niż w 2012 roku, to sytuacja jest groźna - powierzchnia lodu może szybko się skurczyć chociażby z powodu działania cyklonu. 

Zobacz także:

• Arctic News - anioły i demony, sobota, 10 czerwca 2017 Temperatury w Arktyce rosną nieubłaganie sięgając już poziomu odwilży, w wielu miejscach punkt odwilży jest przekraczany o 2-3 stopnie. Tempo spadku zasięgu lodu przyspieszyło dość nieznacznie. O ile w maju pokrywa lodowa kurczyła się 40-50 tys. km², to w czerwcu prędkość ta zwiększyła się do 60 tys. km² na dzień.
• Arctic News - zło płytko zagrzebane II, środa, 31 maja 2017 

Pogodowa bomba w Arktyce

Sztorm który powstał 17 czerwca rośnie w siłę, ale najgorsze jest to, że będzie długo gościć nad Oceanem Arktycznym. Na razie nie wywołał większych strat w czapie polarnej Arktyki, ale to może się zmienić. Mapa obok (kliknij, aby powiększyć) przedstawia zasięg i koncentrację lodu morskiego 17 czerwca 2017 roku.

Prognozowane warunki pogodowe w Arktyce na 19-23 czerwca 2017. Tropical Tidbits

Sztorm według prognoz będzie szaleć nad Oceanem Arktycznym przez kilka dni. Jeśli się prognozy sprawdzą, to niż baryczny może przerodzić się nawet w cyklon, taki jak w strefach tropikalnych. To mało realne, ale niewykluczone. Niemniej wiatry generowane przez głęboki niż będą ingerować i wywierać presję na pokrywę lodową Oceanu Arktycznego. 

Powierzchnia lodu morskiego w 2017 roku względem wybranych lat. Dane NSIDC, wykres Nico Sun

 

Sztorm może, choć nie musi radykalnie zmienić zasięgu lodu. Chociażby dlatego, że jego trasa jest odmienna od cyklonu z sierpnia 2012 roku. Huragan w 2012 roku przemieszczał się od Pacyfiku, obecny niż baryczny przemieszcza się od Atlantyku, choć tworzy dipol arktyczny, ale bez eksportu lodu przez Cieśninę Frama.

 Anomalie temperatur na półkuli północnej 12-16 czerwca dla 2013 i 2017 roku. NOAA/ESRL

O ile zasięg lodu raczej znacząco nie spadnie, to inaczej może być z powierzchnią i koncentracją lodu. Ta może bardzo szybko spaść.  To podobna sytuacja do tej z 2013 roku. Tak zwany PAC 2013, czyli Trwały Arktyczny Cyklon uformował się w 21 maja i trwał miesiąc panosząc się nad całym obszarem Basenu Arktycznego i zewnętrznych wód. Z drugiej strony sytuacja jest inna, gorsza. Jest cieplej niż wtedy, a lód cieńszy niż w 2013 roku. Co więcej, obecny sztorm zaczął się w drugiej połowie czerwca, a nie maja, kiedy lód jest bardziej sfatygowany.

 Wielka dziura w lodzie na Morzu Łaptiewów 17 czerwca 2017. NASA Worldview

Nie wiemy jak długo może potrwać sztorm, i co ważne - co będzie po nim? Czy pogoda stanie się nijaka - z płytkimi niżami i wyżami, co może być zbawienne dla lodu morskiego Arktyki? Czy może rozgości się wyż baryczny z ciśnieniem przekraczającym 1030 hPa? Ta druga opcja byłaby katastrofalna w skutkach.

Zobacz także:

• Sztorm w Arktyce, piątek, 16 czerwca 2017 Chociaż w Arktyce nie ma teraz warunków sprzyjających szybkiemu topnieniu czapy polarnej, to nie znaczy, że nic się nie dzieje. 17-18 czerwca nad rosyjską częścią Oceanu Arktycznego pojawi się sztorm...
• GAC 2016 - zniszczenie już nadeszło, poniedziałek, 15 sierpnia 2016 

Sztorm w Arktyce

Chociaż w Arktyce nie ma teraz warunków sprzyjających szybkiemu topnieniu czapy polarnej, to nie znaczy, że nic się nie dzieje. 17-18 czerwca nad rosyjską częścią Oceanu Arktycznego pojawi się sztorm. W rosyjskiej części Arktyki lód jest bardzo cienki. Mapa obok przedstawia zasięg lodu w rosyjskiej części Arktyki. Występują tam spore ubytki.

Sytuacja pogodowa w Arktyce 17 czerwca 2017 roku. Tropical Tidbits

Sztorm utrzyma się w Arktyce przez co najmniej dwa dni. Będzie więc miał duży wpływ na pokrywę lodową Oceanu Arktycznego. Długoterminowe prognozy wskazują, że sztorm utrzyma się do 20 czerwca. Słowo "długoterminowe", czyli dłużej niż 72 godziny nie jest nadużyciem. Pogoda w Arktyce jest kompletnie nieprzewidywalna, więc ciężko jest mówić o tym, co będzie za 4-6 dni. Wielokrotnie prognozy wskazywały na solidną zmianę warunków, które oznaczały szybkie wycofywanie się lodu. Na szczęście do tego nie doszło. Pogoda w Arktyce jest zmienna.

 Grubość arktycznego lodu morskiego 14 czerwca 2017 roku. HYCOM

Jak wynika z danych publikowanych przez Laboratorium Marynarski Wojennej wykorzystującej modelowanie HYCOM, grubość lodu po rosyjskiej stronie nie wygląda najlepiej. W ogóle grubość, a tym samym ilość lodu w Arktyce nie prezentuje się dobrze. Ostatni raport PIOMAS pokazuje, że objętość lodu wciąż jest rekordowa. Choć tempo spadku powierzchni lodu nie jest bardzo szybkie, to rekordowe wartości ilości lodu utrzymają się do końca czerwca.

Rosyjska część Oceanu Arktycznego, w centrum Morze Łaptiewów, po prawej Morze Karskie, 14 czerwca 2017 roku. NASA Worldview

Możemy stwierdzić, że perspektywa rekordowego topnienia nieco się oddaliła. Tylko nieco. Nie wiadomo, jak dokładnie wyglądać będą skutki działania sztormu, i co potem będzie. Prognozy oczywiście wybiegają w przyszłość, jednak nie należy ich traktować dosłownie. Model ECMWF zakłada, że sztorm osłabnie, a potem ponownie zyska na sile. Ale to tylko prognoza. W chwili obecnej zasięg lodu jest niemal taki sam, jak w 2012 roku.