Kolejny słaby rok na Grenlandii?

To kolejny rok, który charakteryzuje się przeciętnym, wręcz słabym początkiem sezonu topnienia lądolodu na Grenlandii. Do końca sezonu roztopów zostały dwa miesiące.

Zasięg topnienia grenlandzkiego lądolodu w procentach jego powierzchni w 2023 roku względem średniej 1981-2010. NSIDC

Jeśli spojrzymy na wykres, to zobaczymy, że tak nie jest. Połowa pokrywy lodowej Grenlandii jest objęta topnieniem. Tyle tylko, że przez większość miesiąca, zakres topnienia utrzymywał na w granicach średniej wieloletniej, w ogóle nie przekraczając odchylenia standardowego. 

 Dzienny bilans strat/zysków grenlandzkiego lądolodu w przełożeniu na opady (ekwiwalent wody w mm) w milimetrach. Czerwony kolor oznacza straty, niebieski zyski. Mapa po lewej: stan na 28 czerwca 2023 roku. Mapa po prawej: skumulowany od 1 września 2022 do 28 czerwca 2023 bilans zysków i strat masy grenlandzkiego lądolodu. DMI/Polarportal

Należy jednak zwrócić uwagę na to, jak faktycznie topił się lód na Grenlandii w ciągu ostatnich tygodni. Zasięg topnienia obejmuje zasięg występowania warunków z racji występowania dodatniej temperatury przy powierzchni Ziemi. A należy przecież zwrócić uwagę, w jakich okolicznościach występują temperatury. Dlaczego na razie bilans masy lądolodu jest dodatni, a nie ujemny?

 

Dzienne zmiany strat/zysków masy grenlandzkiego lądolodu wyrażonej w gigatonach w okresie 2022-2023, oraz skumulowany bilans masy powierzchniowej (SMB) od 1 września w zestawianiu ze zmianami z rekordowego okresu 2011/12. Wykres nie uwzględnia masy traconej, gdy lodowce cielą się i lód trafia do morza. DMI/Polarportal

Na ogóle topnienie na Grenlandii i utrata lodu ma miejsce w czerwcu. Z reguły straty są niewielkie, nasilają się w raz z końcem miesiąca. Według DMI od 1 do 26 czerwca wyspa w ogóle nie traciła lodu, a całościowy bilans jest dodatni. To znaczy, że na Grenlandii przybywa lodu. Według raportu NSIDC do 15 czerwca całkowity czas topnienia był 23-im na tle 45 lat prowadzenia pomiarów satelitarnych. To dość słaby wynik, jeśli weźmiemy pod uwagę zmiany klimatu. Analiza z Uniwersytetu w Liege (mapy obok) pokazuje, że tak samo jak w przypadku DMI, że bilans zysków/strat jest mocno dodatni. Tylko na samym południu odnotowano straty w stosunku od średniej wieloletniej. Bilans ten jest o 50 mld ton większy w stosunku do średniej wieloletniej (dane do 20 czerwca).

 

 

Po lewej: odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 dla 1-26 czerwca 2022 na Grenlandii. Po prawej: średnie dla 1-26 czerwca 2022 roku ciśnienie atmosferyczne. NOAA/ESRL

Co było tego przyczyną? Przez większość czerwca temperatury na Grenlandii były ujemne. W okresie 1-26 czerwca nie było miejsc, gdzie temperatury byłyby wyższe od średniej wieloletniej. Przyczyną są warunki atmosferyczne. W centrum wyspy było nawet 3^oC poniżej średniej, co w praktyce oznacza kilkustopniowy mróz, a na obrzeżach zero stopni. W takich warunkach występują opady śniegu. A występowało ich dużo, co było związane z dominacją układów niskiego ciśnienia. To oznacza występowanie dużego zachmurzenia i frontów z opadami śniegu. Mapa obok pokazuje, że opady były obfite. Jeśli więc na Grenlandii w czerwcu są chmury, pada mokry śnieg, to nie ma możliwości, by wyspa mogła tracić lód. Na samych obrzeżach może się topić, ale też nie zawsze, bo za chwilę przechodzą opady śniegu. To były warunki takie same jak rok temu.

Aktualne odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 w Arktyce i prognozowane na najbliższe 7 dni średnie odchylenie. Karstenhaustein

Pod koniec czerwca warunki się zmieniły. Temperatury wzrosły, na obrzeżach nawet do +3^oC, co daje możliwość topnienia lodu. Według prognoz, w ciągu najbliższych kilku dni na obrzeżach wyspy może być nawet +7^oC, na samym wybrzeżu miejscami +17^oC. 

Północna część Grenlandii 28 czerwca 2023 roku. NASA Worldview

Wzrost temperatur znacznie powyżej zera oznacza intensyfikację topnienia. Na zdjęciu satelitarnym widać, że wczoraj topnienie było widoczne, ale wciąż słabe. W ciągu najbliższych dni powierzchnia jasnoniebieskich odcieni się zwiększy. Poprzedni sezon topnienia okazał się słaby. Według pomiarów satelitarnych GRACE wyspa straciła 146 mld ton lodu. 

Zobacz także:

• Topnienie lądolodu na Grenlandii pozostaje intensywne - sezon nie będzie słaby, 3 sierpnia 2022 W czerwcu topnienie na Grenlandii praktycznie nie istniało, i to sprawi, że cały sezon zapisze się jako umiarkowany. Gdyby jednak pominąć czerwiec, to okazuje się, że Grenlandia doświadcza dość silnych roztopów, które wpisują się w to, co działo się w ostatnich 10 latach. 
• Sezon topnienia na Grenlandii nie jest słaby, a w przyszłości będzie gorszy, 22 lipca 2022 
  

Topnienie lodu przyspiesza, ale rekordowych zmian nie będzie

Topnienie pokrywy lodowej w Arktyce ostatnio przyspieszyło. Zmiany miały miejsce na niektórych akwenach, szczególnie w Zatoce Hudsona. Czapa polarna nadal znajduje się poza pierwszą dziesiątką, więc prawdopodobieństwo, że tegoroczny sezon zakończy się katastrofą jak w 2012 i 2020 roku, jest praktycznie zerowe. 

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego 26 czerwca 2023 roku. University of Bremen/AMSR2

Przyspieszenie roztopów jest zauważalne, ale trwa od kilku dni. Na mapie możemy zauważyć, że powstałe kilka tygodniu temu dziury w lodzie powiększają się. U wybrzeży Syberii jak co roku dochodzi o tej porze do łączenia powstałych wcześniej płoni. Są to zmiany typowe dla ostatnich kilkunastu lat. To odpowiedź na rosnące w regionie temperatury.

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Dawniej takie zmiany miały o wiele mniejszy zakres. Wszystko dzieje się nawet z dwutygodniowym przyspieszeniem. Dawniej (okres bazowy 1981-2010) takie rozmiary i wygląd czapy polarnej miały miejsce w dniach 7-10 lipca. Dalszy trend spadkowy w ostatnich latach zaniknął. Główną przyczyną jest wzrost zachmurzenia związany ze zmianami w prądzie strumieniowym i ilości wilgoci w atmosferze. Przyczyną tu jest nadmierne topnienie z lat 2005-2012. Potem silne roztopy w 2016 i 2020 roku. Jednak coraz bardziej należy przyglądać się niepokojącym zmianom na Antarktydzie, które mogą świadczyć o zaniku cyrkulacji termohalinowej. Choć występuje proces zwany atlantyfikacją, to spowalnianie AMOC doprowadzi zatrzymania dalszego trendu spadkowego. Być może jego odwróceniu. Jednak postępujące ogólne ocieplenie klimatu na całej planecie do odwrócenia trendu raczej nie doprowadzi. Ostatecznie temperatury (jeśli ilość CO₂ wciąż będzie duża) wymuszą dalsze topnienie lodu. Cały proces prowadzący do zera ulegnie jedynie wydłużeniu. Jak bardzo, tego nie wiemy.

Prognozowane warunki pogodowe w Arktyce i wokół niej na 28 czerwca - 1 lipca 2023 roku. Tropical Tidbits

Nie wiemy też, jak szybko będzie zachodzić spowalnianie AMOC. Za to ostatnie badania pokazują, że antarktyczna część cyrkulacji termohalinowej może spowolnić w dramatyczny sposób - nawet o ponad 40% do połowy tego wieku. Konsekwencje będą poważne. Niewykluczone, że cała cyrkulacja na Atlantyku może się zawalić w kilkadziesiąt lat na skutek topnienia lądolodu na Antarktydzie, Grenlandii i szybkich jakby nie patrzeć roztopów w Arktyce. Wiemy za to, jak będzie wyglądać pogoda w Arktyce w ciągu najbliższych dni. I tu widać, że przyspieszenie topnienia stanie się faktem. Powstanie dodatni dipol arktyczny z dużym udziałem wyżu barycznego w sektorze amerykańskie. To przepis na megatopnienie, ale zapóźnienia, jakie miały miejsce ostatnio nie doprowadzą do rekordowego topnienia.

Wschodnia część Morza Beauforta i widoczna w prawej części zdjęcia Wyspa Banksa, 26 czerwca 2023 roku. NASA Worldview

Prognozy wskazują, że dodatni dipol wraz z silnym wyżem może potrwać do 2-3 lipca. Będzie to miało wpływ na topnienie, ale kilkudniowe zdarzenie rewolucji nie zrobi. Brak tzw. przygotowania wstępnego, a więc dobrych warunków dla topnienia w większości czerwca oznacza brak impetu dla topnienia w lipcu i sierpniu. Tegoroczne topnienie lodu będzie praktycznie takie samo, jak w zeszłym roku. Ewentualna silna presja w pierwszej dekadzie lipca może pewien impet nabrać z racji słabej grubości lodu. Jednak ostatecznie wrześniowe minimum wyniesie około 4,5 mln km². Znajdzie się więc w pierwszej dziesiątce, ale daleko poza podium.

Zobacz także:

• Powtórka z lat 2013-2015 - słabe roztopy, 21 czerwca 2023 To kolejny sezon roztopów w Arktyce, który nie zakończy się rekordowym topnieniem. Warunki atmosferyczne, jakie panują w Arktyce, nie pozwalają na nabranie impetu topnienia.
• Nad Oceanem Arktycznym panuje spokój, co innego poza nim, 11 czerwca 2023
  

Powtórka z lat 2013-2015 - słabe roztopy

To kolejny sezon roztopów w Arktyce, który nie zakończy się rekordowym topnieniem. Warunki atmosferyczne, jakie panują w Arktyce, nie pozwalają na nabranie impetu topnienia.

Zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w dniach 16-20 czerwca 2023 roku. University of Bremen/AMSR2

Zmiany, jakie zachodzą ostatnio w Arktyce, nie wykraczają poza średnią ostatnich 10-15 lat. Powstają szczeliny, dziury w lodzie o takim samym zakresie, jak w ostatnich kilkunastu latach. Ten sezon topnienia nie jest słaby, ale jest przeciętny.

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA

Zasięg lodu morskiego w dalszym ciągu pozostaje poza pierwszą dziesiątką. W takiej sytuacji trudno jest zakładać, by na przełomie sierpnia i września miał się znaleźć na podium. W ostatnich dniach tempo topnienia utrzymuje się w granicach średniej z ostatnich 10 lat, co pokazuje wykres obok (kliknij, aby powiększyć). Całościowe tempo topnienia lodu od marcowego maksimum jest 7,2% wolniejsze od średniej z ostatnich 10 lat. Jednocześnie rozmiary lodu pozostają wciąż wyraźnie mniejsze od tych, jakie miały miejsce w ubiegłym stuleciu. Szczególnie widać to od strony Oceanu Atlantyckiego, gdzie wpływ ma cały czas zjawisko zwane atlantyfikacją Arktyki.

Zmiany powierzchni lodu morskiego w 2023 roku w stosunku do zmian z wybranych lat, średnich dekadowych oraz jej odchylenia w stosunku średniej 2000-2019. Dane NSIDC, wykres Nico Sun

Powierzchnia lodu (area) co prawda zaczęło się ostatnio kurczyć dość szybko, ale to dlatego, że wcześniej miał miejsce zastój. Poza tym, jak możemy zobaczyć na mapie, największe ujemne odchylenie występuje w Zatoce Hudsona. Tam topnienie ociera się o rekordowe wartości, czego przyczyną są gorące, suche warunki. W południowej części Kanady panują ostatnio upały. 

 

Prognozowane uśrednione wartości temperatur i ich odchyleń w Arktyce na 21-23 czerwca 2023. Climate Reanalyzer

 

Od wielu dni Arktyce ogólnie pozostaje pod wpływem układów niskiego ciśnienia. Maj w Arktyce był chłodny i pochmurny. Czerwiec w większości także jest miesiącem jeśli nie chłodnym, to utrzymującym tak jak teraz w normie wieloletnie. Takie warunki będą utrzymywać się w kolejnych dniach. Ciepłe masy powietrza będą wchodzić nad Ocean Arktyczny, ale w ograniczonym zakresie. Temperatury będą utrzymywać się w graniach średniej. Ciśnienie atmosferyczne, jak pokazuje mapa obok, pozostanie na ogół niskie, bez większych, stabilnych układów wysokiego ciśnienia. Będą to więc warunki dużego lub całkowitego zachmurzenia, a więc bez presji na topnienie. 

Pokrywa lodowa wschodniej części Morza Karskiego 20 czerwca 2023 roku. NASA Worldview

Pokrywa lodowa Morza Wschodniosyberyjskiego 20 czerwca 2023 roku. NASA Worldview

Takie topnienie według najnowszych badań jest związane przede wszystkim ze zmianami w prądzie strumieniowym, który o tej porze roku przyczynia się do powstawania układów niskiego ciśnienia. Dużą rolę odkrywa też większa wilgotność powietrza wynikająca z mimo wszystko większych niż kiedyś zmian. Nie jest jednak wykluczone, że wpływ na przedłużającą się pauzę może mieć spowalnianie cyrkulacji termohalinowej. Do Arktyki dociera mniej ciepła, które kierowane jest na Antarktydę. To właśnie tam padają w ostatnich latach rekordy topnienia. W tym roku zasięg lodu na Oceanie Południowym jest ekstremalnie rekordowy.

Zobacz także:

• Nad Oceanem Arktycznym panuje spokój, co innego poza nim, 11 czerwca 2023 Sezon topnienia lodu morskiego w Arktyce przebiega na razie spokojnie. Niespokojnie jest za to wokół Arktyki. W pobliżu koła polarnego panują upały.

Raport za I połowę czerwca 2023 - chłodny czas

W pierwszej połowie czerwca topnienie pokrywy lodowej Oceanu Arktycznego przebiegało w tempie zbliżonym do średniej wieloletniej. W Arktyce panowały relatywnie chłodne i przede wszystkim pochmurne na ogół warunki atmosferyczne. Z racji tego czapa polarna w dalszym ciągu znajduje się poza pierwszą dziesiątka. Z obecnej perspektywy nie widać możliwości, aby w tym roku wrześniowe minimum miało osiągnąć rozmiary takie jak w 2012 i 2020 roku.

Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w tak zwanych fałszywych barwach.  

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. University of Bremen/AMSR2

Wielkość czapy polarnej oraz zmiany, jakie zachodziły w pierwszej połowie czerwca, są typowe na tle ostatnich 10-15 lat. Innymi słowy, w Arktyce nic specjalnego się nie dzieje. Nic, co mogłoby wskazywać na to, że dojdzie do jakieś dramatycznego zdarzenia. A ponieważ lada chwila minie przesilenie letnie, to perspektywy na megatopnienia spadną jeśli nie do zera, to prawie do zera.  Animacja obok pokazuje zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w pierwszej połowie czerwca 2023 roku.

 

Zmiany tempa zwiększania/zmniejszania się zasięgu lodu morskiego w 2023 roku w zestawieniu ze zmianami z 2012 i 2022 roku oraz średniej z ostatnich 10 lat.

Jak pokazuje wykres, topnienie w pierwszej połowie czerwca przebiegało normalnie. Zaobserwowane zostało jedynie niewielkie przyspieszenie, typowe dla tej pory roku.

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku i wyszczególnienie w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

W połowie czerwca zasię arktycznego lodu morskiego wyniósł 11,21 mln km², to dwunasta najmniejsza w historii pomiarów wartość. Różnica w stosunku do średniej 1981-2010 wyniosła 0,73 mln km². Tempo topnienia w czerwcu zaczęło przyspieszać, ale w niewielkim stopniu, wynosząc ponad 60 tys. km2/dzień, nieznacznie przekraczając średnią wieloletnią. Całościowa utrata lodu w tym sezonie topnienia jest prawie 8% mniejsza od średniej z ostatnich 10 lat.  Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010.

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA

Oczywiście w stosunku do tego, co działo się 20-30 lat temu to zmiany są większe. Szybciej skurczył się zasięg lodu niemal w każdym miejscu Arktyki.

Zmiany powierzchni lodu morskiego w 2023 roku w stosunku do zmian z wybranych lat, średnich dekadowych oraz jej odchylenia w stosunku średniej 2000-2019. Dane NSIDC, wykres Nico Sun

Powierzchnia lodu (area) także całościowo w skali pierwszej połowy miesiąca nie kurczyła się szybko. Doszło do przyspieszenia, a potem tempo topnienia ponownie wyhamowało. Główną przyczyną jest brak presji pogodowej w postaci dużych, silnych układów wysokiego ciśnienia, które o tej porze roku napędzają roztopy.

Zmiany powierzchni lodu morskiego na morzach: Beauforta, Czukockim, Karskim i Barentsa w 2023 roku. JAXA/AMSR2
*Przedstawione dane uwzględniają większy obszar arktycznych akwenów niż geograficzny.

Na poszczególnych akwenach widać, że sezon roztopów przebiega w granicach normy wieloletniej. Na Morzu Karskim przykładowo roztopy przebiegają dość szybko, podobnie jak na Barentsa, które już praktycznie wolne od lodu. Inaczej jest na Morzu Beauforta i Czukockim, a paradoksalnie Ameryka Północna w ostatnich tygodniach cechuje się występowaniem wysokich temperatur. W Kanadzie wciąż mają miejsce ogromne pożary lasów.

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla czerwca. NASA/GISS

  Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 w Arktyce w 2020, 2022 i 2023 roku 1-13 czerwca. NOAA/ESRL

W Arktyce w tym roku nie ma takich ekstremów temperaturowych jak w ostatnich latach. W pierwszej połowie czerwcu temperatury były nawet niższe od średniej wieloletniej. Nad Morzem Beauforta było nawet 4^oC zimniej niż zwykle. Inaczej sytuacja wyglądała nad lądami. Od Europy przez Rosję po Kanadę temperatury były wyższe od średniej wieloletniej. Upały występowały nawet blisko koła polarnego. Ocean Arktyczny od gorących i kontynentalnych mas powietrza był izolowany. Animacja obok ilustruje przemieszczanie się mas powietrza i zmiany ich temperatur w dniach 1-14 czerwca 2022. 

Zmiany średnich temperatur wokół bieguna północnego (80-90^oN) w 2023 roku względem średnich z poszczególnych dekad. DMI, grafika Nico Sun

Temperatury jak pokazuje wykres, rosły wolniej niż zwykle. Zarówno w maju jak i w czerwcu. Wiązało się to z występowaniem wciąż jeszcze aktywnej komórki polarnego powietrza z dużym zachmurzeniem nad Oceanem Arktycznym.

Odchylenia temperatur od średniej 1958-2002 powierzchni arktycznych wód dla 15 czerwca w latach 2015-2023. DMI

Także temperatury wód nie są takie jak w ostatnich latach. Sytuacja bardziej przypomina lata 2013-2015, kiedy roztopy były wolniejsze.

 

Grubość lodu morskiego w latach 2015-2023 dla 15 czerwca. Naval Research Laboratory, Global HYCOM

O tym, że warunki atmosferyczne nie sprzyjały roztopom, świadczy też, jaka jest grubość lodu. A jest ona przeciętna jak na ostatnie lata, choć mniejsza niż kilkanaście lat temu.

Pokrywa lodowa Wschodniego Syberyjskiego Szelfu Kontynentalnego 15 czerwca 2023. NASA Worldview

Pokrywa lodowa na Morzu Beauforta 15 czerwca 2023 roku. NASA Worldview

Ten sezon roztopów jest wyjątkowo spokojny. W ostatnich latach zaniknął letni trend spadkowy, co jest według ostatnich badań związane ze zmianami w prądzie strumieniowym. Także ze względu na wzrost wilgotności, co powoduje latem hamowanie roztopów z powodu dużego zachmurzenia.

Zobacz także:

• Raport za II połowę maja 2023 - sezon topnienia zaczyna się rozkręcać, 1 czerwca 2023 W drugiej połowie maja tempo topnienia czapy polarnej zaczęło przyspieszać, także w stosunku do średniej wieloletniej. Jednak pod koniec miesiąca roztopy przebiegały już wyraźnie szybciej od średniej.
• Raport za I połowę maja 2023 - zwykły sezon roztopów, 16 maja 2023 

 

Nad Oceanem Arktycznym panuje spokój, co innego poza nim

Sezon topnienia lodu morskiego w Arktyce przebiega na razie spokojnie. Niespokojnie jest za to wokół Arktyki. W pobliżu koła polarnego panują upały.

 

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Czapa polarna Arktyki w dniach 1-10 czerwca kurczyła się 58,9 tys. km²/dzień, nieznacznie szybciej od średniej dla tego okresu, która wynosi 56,7 tys. km². Nie zaobserwowano więc przyspieszenia topnienia lodu z uwagi na umiarkowane dla nich warunki atmosferyczne. W Arktyce wciąż dominuje duże zachmurzanie, gdyż nie ma tam rozległych układów wysokiego ciśnienia. W rezultacie zasięg lodu morskiego 10 czerwca 2023 był 12-tym najmniejszym w historii pomiarów. Nieco szybciej w ciągu ostatnich kilku dni kurczyła się powierzchnia lodu (area). 10 czerwca odnotowano spadek przekraczający 100 tys. km². Spadek ten jest jednak związany z topnieniem lodu sezonowego znajdujące się np. na Morzu Karskim. 

Temperatury w Kanadzie 10 czerwca 2023 w godzinach popołudniowych. Earthnet

Temperatury we wschodniej Syberii 10 czerwca 2023 w godzinach popołudniowych. Earthnet

O ile na Oceanie Arktycznym panuje spokój, to tego samego nie można powiedzieć o obszarach lądowych wokół niej. Kanada doświadcza historycznych pożarów, które od początku roku pochłonęły już 4,3 mln ha terenu. Panują wysokie temperatury przekraczające średnią o 10-15^oC. Na 60^oN w północno-zachodniej Kanadzie temperatury przekroczyły 10 czerwca 30^oC. U nas jeszcze tak nie było. Po drugiej stronie, w Rosji, we wschodniej Syberii jest podobnie, co ilustruje powyższa mapa. Na południu Syberii ostatnio padły rekordy temperatur. Np. ostatnio w Jałturowoskusku, który leży na szerokości geogr. Gdańska temperatura wzrosła do 37,9^oC.

Dymy z pożarów w Kanadzie 10 czerwca 2023 roku. NASA Worldview

W ciągu najbliższych dni w Arktyce mają powstać warunki, które wzmocnią topnienie lodu. Temperatury będą utrzymywały się na poziomie w zakresie 1-1,5^oC powyżej średniej, co w praktyce oznacza odwilż. Będzie utrzymywać się słaby dodatni dipol arktyczny. Warunki te poprzez swoją presję na czapę polarną nie doprowadzą jednak do takich zmian jak w 2012 roku.  Z obecnej perspektywy nic nie wskazuje na to, by w tym roku miało dość do rekordowego topnienia.

PIOMAS (maj 2023) - tempo prawdziwych roztopów przyspieszyło

W ostatnich miesiącach panowały warunki sprzyjające silnemu eksportowi lodu przez cieśninę Fram. Stąd duży jego obszar na Morzu Grenlandzkim. Silny eksport doprowadził do sporego przyspieszenia spadku ilości lodu morskiego, mimo niskich temperatur i niezbyt szybkiemu spadkowi powierzchni pokrywy lodowej.

Objętość lodu w Arktyce w 2023 roku w zestawieniu ze zmianami z lat 1979-2022. PIOMAS, grafika Zachary Labe

Czapa polarna podlega silnym zmianom ze względu na swoją grubość. W maju tego roku doszło do kolejnej zmiany, polegającej na szybkim spadku objętości lodu morskiego. Na koniec miesiąca objętość ta wyniosła 19 950 km³. To ósma najmniejsza w historii pomiarów wartość. Tabela obok (kliknij, aby powiększyć) przedstawia dokładną rozpiskę objętości lodu na 31 maja. W kolumnach przedstawione są różnice względem poprzednich lat i średnich dekadowych, także ich procentowe wartości. Miejsca zaznaczone na różowo, to lata, kiedy ilość lodu była większa niż w tym roku. Co ciekawe, ilość lodu jest podobna do tej z 2012 i 2020 roku, więc teoretycznie szanse na silne roztopy pod koniec lata są duże. 

Grubość lodu morskiego w maju 2023 roku i jej odchylenia w stosunku do średniej 1981-2010. PIOMAS/Zachary Labe

Na mapie możemy zauważyć efekty kilkomiesięcznego eksportu lodu przez cieśninę Fram. Wcześniej ze względu na silne mrozy było to zbyt widoczne. Kiedy jednak temperatury wzrosły, lodu zaczęło szybko ubywać. W kwietniu i maju miał miejsce wciąż jeszcze spory eksport lodu przez cieśninę Fram, więc tempo topnienia zaczęło przyspieszać. Ubytek lodu od maksimum do 31 maja wynosi 3369 km³, czyli 15% więcej niż średnia z ostatnich 10 lat. Wykres obok przedstawia zmiany tempa przyrostu/spadku ilości lodu morskiego w ciągu ostatniego miesiąca.

Grubość arktycznego lodu morskiego w 2023 roku w zestawieniu z latami 1979-2022 i średnich wartości dekadowych. PIOMAS/Zachary Labe  

Globalne ocieplenie wraz z nakładającymi się na nie takimi zjawiskami jak dipol arktyczny sprawia, że moment maksimum grubości lodu wypłaszcza się. Maksimum pojawia się wcześniej, co ilustruje powyższy wykres. Dawniej lód zwiększał swoją średnią grubość do czerwca. Teraz maksimum przypada na pierwszą połowę maja.

 

Zmiany średniej miesięcznej ilości lodu morskiego w Arktyce dla maja w latach 1979-2023. Dane PIOMAS

 

Jako, że zmiany klimatyczne zachodzą bardziej na przestrzeni dekad niż lat, to obecna pauza nie jest niczym niezwykłym. Kwestią jest tylko to, że nikt tego nie przewidział, a inni mówili, że Arktyka rychło będzie wolna od lodu. Będzie, ale nie od razu.

Zobacz także:

• PIOMAS (kwiecień 2023) - mamy więc pauzę, 6 maja 2023 Mniej więcej w połowie kwietnia przypada maksimum objętości lodu morskiego tworzącego czapę polarną Arktyki. W tym roku maksimum wypadło nieco później niż zwykle, bo 23 kwietnia.
• PIOMAS (marzec 2023) - chwilowa pauza, 8 kwietnia 2023 
  

Maj 2023 - wkraczając w lato

Dzienny spadek zasięgu arktycznego lodu morskiego był umiarkowany przez większą część maja, po czym nabrał tempa w ciągu ostatnich kilku dni miesiąca. Tymczasem zasięg lodu morskiego na Antarktydzie od wielu dni notuje rekordowe wartości. 

Średni zasięg arktycznej pokrywy lodowej w maju 2023 roku. Fioletowa linia pokazuje średni zasięg lodu z lat 1981-2010 dla maja. Sea Ice Index - NSIDC

W maju tego roku średni zasięg lodu morskiego wyniósł 12,83 mln km², co stanowi trzynastą najmniejszą w historii pomiarów wartość. Jest to więc dość sporo, jak na ostatnie lata, ale nie jest to też efekt braku globalnego ocieplenia. Arktyka w ciągu ostatnich kilkunastu lat stała się regionem dość wilgotnym, co w okresie letnim hamuje topnienie. Majowa pokrywa lodowa była 0,46 mln km² mniejsza od średniej 1981-2010 i aż 0,91 większa od rekordowej z 2016 roku. Mapa obok (kliknij, aby powiększyć) pokazuje anomalie koncentracji lodu morskiego dla maja 2023 roku. Tradycyjnie najmniej lodu znajduje się w sektorze atlantyckim, ale dość sporo jest wzdłuż wybrzeży Grenlandii. To efekt rzadko spotykanego silnego przyrostu w pierwszym kwartale tego roku. 

Zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w maju 2023 roku. NSIDC/Sea Ice Analysis Tool

Przez większą część maja zasięg lodu kurczył się wolniej od średniej wieloletniej. Pod koniec miesiąca przyspieszył. W dniach 24-31 maja Arktyka straciła 0,45 mln km² lodu. Całkiem sporo, bo przez cały miesiąc pokrywa lodowa skurczyła się o 1,4 mln km².  

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku w stosunku do ostatnich lat i średniej 1981-2010.

Całościowe tempo spadku dla maja wyniosło 47,9 tys. km² na dzień, podczas gdy średnia 1981-2010 wynosi 47 tys. km².

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 dla maja 2023 roku. Wartość anomalii na poziomie ciśnienia 925 hPa (750 m.n.p.m). NOAA/ESRL

 

Maj w Arktyce był zimny. W dużej części Arktyki temperatury były nawet 4^oC niższe od średniej wieloletniej. Wyjątek stanowiło Morze Beauforta i Karskie, gdzie temperatury były do 6^oC wyższe od średniej wieloletniej. Ciepło było nad lądami, szczególnie w Kanadzie. Nad Zatoką Hudsona było 8^oC cieplej niż zwykle. Za dość chłodne warunki odpowiadał rozległy obszar niskiego ciśnienia. W maju rolę we wzroście temperatur odgrywać zaczyna zachmurzenie. Im mniejsze, tym wyższe temperatury. Dodatkowo przez pewien czas rozległy cyklon, szczególnie w pierwszej połowie maja zaciągał wciąż jeszcze zimne masy powietrza znad lądu. Na początku maja północna Syberia była jeszcze pokryta śniegiem, więc temperatury były tam niskie.

Zmiany średnich miesięcznych temperatur w latach 1975-2023 dla maja (obszar - 65-90^oN). Wykres przedstawia zmiany roczne (cienka krzywa) i zmiany wygładzonej średniej 5-letniej (grubsza krzywa). NOAA/NCEP

Maj był dopiero 21-ym najcieplejszym w historii pomiarów w Arktyce. Średnia przypowierzchniowa temperatura wyniosła -4,58^oC, to 0,16^oC więcej niż wynosi średnia wieloletnia. Temperatury w całej Arktyce podbiły lądy, podczas gdy wokół bieguna północnej było nawet kilka stopni zimniej niż zwykle.

Średni miesięczny zasięg lodu morskiego dla maja w latach 1979-2023.

Średnioroczne tempo spadku zlodzenia w trendzie wynosi dla maja 2023 roku 32,3 tys. km², a więc 2,4% na dekadę w stosunku do średniej 1981-2010. Od 1979 roku zlodzenie arktycznych wód w przypadku kwietnia skurczyło się o 1,42 mln km².

 

Rekordy na Antarktydzie
Zupełnie inna sytuacja panuje na Antarktydzie. Tam zasięg lodu od wielu dni notuje rekordowe wartości. 

 

Średni zasięg antarktycznej pokrywy lodowej w maju 2023 roku. Fioletowa linia pokazuje średni zasięg lodu z lat 1981-2010 dla maja Sea Ice Index - NSIDC

 

Od ponad 90 dni zasięg lodu na Oceanie Południowym notuje rekordowo małe wartości. Tak było przez cały maj. Średni zasięg lodu wyniósł tam 2,87 mln km², podczas gdy średnia wynosi 3,25 mln km². To w przypadku Antarktydy bardzo duża różnica, bo obecnie trwa tam sezon zamarzania. Wraz z początkiem czerwca sytuacja się nie zmieniła. Powolne tempo zamarzania miało miejsce na Morzu Weddella - to obszar, gdzie znajduje się największa powierzchnia lodu. Temperatury w północnej części tego akwenu były w maju nawet 10^oC wyższe od średniej. Stąd tak powolne zmiany w zasięgu lodu morskiego. Najprawdopodobniej zachodzą tam zmiany takie same jak w czasie nocy polarnej  w Arktyce. Wtedy to, w latach 2016-2018 Arktyka notowała rekordowo małe wartości zasięgu lodu morskiego i temperatury. 

Na podstawie National Snow and Ice Data Center: Springing into summer

Zobacz także:

• Kwiecień 2023 - słaby początek arktycznej wiosny, 4 maja 2023 Kwiecień w Arktyce był bardzo zimny, więc tempo topnienia lodu było powolne. W konsekwencji czego zasięg lodu morskiego był znacznie większy niż w ostatnich latach.
• Marzec 2023 - od polarnego świtu do zmierzchu, czwartek, 6 kwietnia 2023