Raport za I połowę maja 2024 - na razie nic strasznego się nie dzieje

W Arktyce rozpadł się wir polarny na kilka mniejszych, w efekcie czego rosną tam temperatury powietrza. Szybko zbliżają się one do punktu odwilży. Jednak są to zmiany typowe dla maja, nieznacznie wzmocnione przez ocieplający się klimat. Tempo topnienia lodu morskiego w ostatnich tygodniach było zbliżone do średniej wieloletniej, nie wyróżniało się niczym szczególnym. Na uwagę zasługuje grubość czapy polarnej. Czapa polarna Oceanu Arktycznego jest cieńsza niż 10-15 lat temu, ale w ciągu ostatnich dni nie notuje się przedwczesnych niepokojących spadków. Na razie nic nie wskazuje na to, by w tym roku sezon topnienia miał się zakończyć solidnym wynikiem, tym bardziej nowym rekordem.

 

Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w tak zwanych fałszywych barwach.  

 

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. University of Bremen/AMSR2

Zmiany, jakie miały miejsce w pierwszej połowie maja, jak i zresztą w kwietniu są typowe dla średniej z ostatnich 10-15 lat. Ten sezon nie wyróżnia się niczym, co mogłoby wskazywać na ekstremalne roztopy w okresie czerwiec-sierpień. Należy jednak zwrócić uwagę, że w roku 2012, kiedy miało miejsce rekordowe topnienie, to wiosną też topnienie przebiegało dość spokojnie. Zasięg lodu był wtedy większy niż w tym roku. Animacja obok pokazuje zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w pierwszej połowie maja 2024 roku. Lód topi się na akwenach zewnętrznych, takich jak Morze Beringa, Karskie czy Labradorskie. Podczas gdy w Basenie Arktycznym oraz Morzu Beauforta i Wschodnim Syberyjskim Szelfie Kontynentalnym zmiany są niewielkie, co jest typowe dla maja.

 

Zmiany tempa zwiększania/zmniejszania się zasięgu lodu morskiego w 2024 roku w zestawieniu ze zmianami z 2017, 2023 oraz średniej z ostatnich 10 lat.

Tempo spadku zasięgu lodu morskiego w pierwszej połowie maja było zbliżone do średniej z ostatnich 10 lat. Ostatnio doszło do przyspieszenia roztopów na skutek wzrostu temperatur. Na razie jednak można mówić o zmianach typowych dla ostatnich 10-15 lat. 

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023/2024 roku i wyszczególnienie w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Topnienie lodu w normalnym tempie spowodowało, iż jego zasięg nadal utrzymuje się wokół dziesiątej pozycji, daleko poza podium. 15 maja 2024 lód morski liczył 13,06 mln km², to 0,27 mln km² mniej niż wynosi średnia z lat 1981-2010. Różnica jest więc niewielka. Wartości są zbliżone do tych z roku 2012.  Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010. Rekordowy był rok 2016, co pokazuje wykres (jasnozielona krzywa), to efekt ekstremalnie ciepłej zimy, ale w 2016 roku nie było rekordowego topnienia. Dlatego też na podstawie tego, co się działo w Arktyce w ciągu ostatnich tygodni trudno jest cokolwiek wywnioskować. Jednym prognostykiem może być grubość lodu, ale tu też wielką niewiadomą jest pogoda w okresie czerwiec-sierpień.

Zasięg arktycznego lodu morskiego w 2024 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA

Na mapach różnice także są bardzo mało. Najbardziej wyróżnia się Morze Barentsa, gdzie atlantyfikacja regionu sprawia, że rzadko kiedy lodu jest więcej niż zwykle.

 

Zmiany powierzchni lodu morskiego w 2024 roku w stosunku do poprzednich lat. AMSR2/JAXA

Choć temperatury w Arktyce rosną, to rozkład anormalnie wysokich wartości nie sprzyja przedwczesnym roztopom. Tempo spadku powierzchni lodu nie przyspieszyło w stosunku do wcześniejszych lat.

 

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla maja. NASA/GISS

Odchylenia temperatur od średniej 1991-2020 w dniach 30 kwietnia - 13 maja 2024. NOAA/ESRL

Rozpad wiru polarnego nie musi oznaczać, że cały region doświadcza wysokich temperatur. Aczkolwiek duży obszar Oceanu Arktycznego doświadczył ocieplenia, ale tam, gdzie w większości występuje lód, który topi się dopiero pod koniec maja. W pozostałych miejscach było chłodno, bo tam znajdowały się strefy rozbitego wiru polarnego, więc roztopy nie szły szybko.  Animacja obok ilustruje przemieszczanie się mas powietrza i zmiany ich temperatur w pierwszej połowie maja 2024. Taka konfiguracja jest jednak niekorzystna, gdyż może doprowadzić do przedwczesnego topnienia wieloletniego lodu. 

 

Zmiany średnich temperatur wokół bieguna północnego (80-90°N) w 2024 roku względem średniej z lat 1958-2002. DMI

Średnie temperatury w Arktyce rosną szybciej niż zwykle, co teoretycznie może doprowadzić potem do szybszych roztopów. W wielu miejscach temperatury zbliżają się do zera stopni. Bardzo słaby mróz sprawia, że pękający i kruszący się pod wpływem wiatru lód nie scala się ponownie, dlatego jego stan ulega stopniowego pogorszeniu. 

 

Zmiany średniej temperatury arktycznych wód dla lutego-marca-kwietnia w latach 1940-2024 oraz odchylenia temperatur od średniej 1958-2002 dla 15 maja 2024. Climate Reanalyzer/DMI

W kwietniu i maju temperatury wód w Arktyce zwykle cechują się bardzo niskimi odchyleniami, czego przyczyną jest oddziaływanie zimnych mas powietrza, np. znad Syberii, czy samej czapy polarnej. Czapa polarna ma wtedy spore rozmiary, topnienie zaczyna się rozkręcać. Dopiero pod koniec maja dodatnie odchylenia stają się bardziej dostrzegalne. Wykres pokazuje, że temperatury wód w Arktyce na koniec zimy i wczesną wiosną rosną, choć dużo wolniej niż latem czy jesienią.

Grubość lodu morskiego w 2012, 2020 i 2024 roku dla 16 maja. Polar Portal DMI/HYCOM

Grubość czapy polarnej wygląda gorzej niż w 2012 czy nawet w 2020 roku. To jest efekt postępującej zmiany klimatu. Jednak spadek grubości wieloletniego lodu jest na razie niewielki, wręcz żaden, gdyż temperatury w regionie są ujemne. Lód kurczy się na obrzeżach, na niskich szerokościach geograficznych, gdzie panuje już odwilż. 

 

Pokrywa lodowa na Morzu Beauforta 15 maja 2024 roku. NASA Worldview

Pokruszony pak lodowy we wschodniej części Morza Karskiego 15 maja 2024 NASA Worldview

Reasumując, zmiany są na razie typowe dla średniej wieloletniej. W Arktyce przynajmniej do połowy maja nie działo się nic, co mogłoby wyraźnie wskazywać na silne letnie roztopy. 

Zobacz także:

• Raport za II połowę kwietnia 2024 - cienki lód zaczyna się kruszyć, 1 maja 2024 Tegoroczne topnienie czapy polarnej Oceanu Arktycznego wydaje się być normalne. Tempo spadku zasięgu lodu mieści się w granicach średniej wieloletniej.
• Raport za I połowę kwietnia 2024 - topnienie zaczyna przyspieszać, 16 kwietnia 2024  

 

PIOMAS (kwiecień 2024) - sezonowy lód wpłynął na wynik sezonu zamarzania

Chłodne warunki w sektorze euroazjatyckim Oceanu Arktycznego pozwoliły na nieznaczne wydłużenie sezonu przyrostowego ilości lodu morskiego mimo wysokich na Ziemi temperatur. Założenie naukowe jest takie, że wyższe temperatury będą wydłużać sezon topnienia, a skracać zamarzania.

Objętość lodu w Arktyce w 2024 roku w zestawieniu ze zmianami z lat 1979-2023. PIOMAS, grafika Zachary Labe

Na wykresie widać, że szczyt objętości lodu morskiego przypadł w granicach normalnego terminu wbrew temu, co dzieje się na całym świecie oraz wyższym niż zwykle temperaturom w amerykańskim sektorze Oceanu Arktycznego. Wciąż są to jednak małe liczby. Na koniec kwietnia objętość lodu morskiego w Arktyce była 8. najmniejszą w historii pomiarów. Różnica wobec rekordowego wtedy 2017 roku to ponad 2 tys. km³, a więc 10%. W latach 2016-217 Arktyka doświadczyła ekstremalnie ciepłych sezonów zamarzania, kiedy na biegunie północnym zimą temperatury sięgały punktu odwilży. Wydarzenie sprzed kilku lat może się wkrótce powtórzyć. W tym roku było blisko.  Tabela obok (kliknij, aby powiększyć) przedstawia dokładną rozpiskę objętości lodu na 30 kwietnia. W kolumnach przedstawione są różnice względem poprzednich lat i średnich dekadowych, także ich procentowe wartości. Miejsca zaznaczone na różowo, to lata, kiedy ilość lodu była większa niż w tym roku.

Grubość lodu morskiego w kwietniu 2024 roku i jej odchylenia w stosunku do średniej 1981-2010. PIOMAS/Zachary Labe

Maksimum objętości lodu wypadło 20 kwietnia. To 22,8 tys. km³, co stanowi 7. najmniejszą w historii pomiarów wartość. Chłodne warunki w sektorze euroazjatyckim znacznie spowolniły tempo topnienia lodu. Pokazuje to wykres obok. Sytuacja w sektorze euroazjatyckim ma niewielkie znaczenie, gdyż tam znajduje się sezonowy lód, który i tak się roztopi. Gorzej wygląda stan lodu w sektorze amerykańskim. Tam znajduje się wieloletni, gruby lód. Duża część tego obszaru, to pak lodowy, który nigdy nie roztopił się całkowicie. 

Grubość arktycznego lodu morskiego w 2024 roku w zestawieniu z latami 1979-2024 i średnich wartości dekadowych. PIOMAS/Zachary Labe  

Sektor euroazjatycki przyczynił się do zwiększenia średniej grubości pokrywy lodowej Oceanu Arktycznego. Ten lód zniknie i tak. Jeśli lato w Arktyce będzie ciepłe, łatwo też stopi się gruby lód na Morzu Beauforta i Basenie Arktycznym. 

 

Zmiany średniej miesięcznej ilości lodu morskiego w Arktyce dla kwietnia w latach 1979-2024. Dane PIOMAS

Po 2010 roku trend spadkowy został zatrzymany, ale coraz bardziej prawdopodobne jest, że dojdzie do kolejnego spadku, wymuszonego wzrostem temperatur. 

Zobacz także:

• PIOMAS (marzec 2024) - odbudował się lód sezonowy, 8 kwietnia 2024 W euroazjatyckiej części Oceanu Arktycznego w marcu panowały stosunkowo chłodne warunki, co poprawiło nieco ogół sytuacji jeśli chodzi o grubość lodu morskiego.
• PIOMAS (luty 2024) - słaby mróz wyhamował zamarzanie, 8 marca 2024 
  

Na razie w Arktyce nic strasznego się nie dzieje, ale może się zadziać

Na razie sezon roztopów w Arktyce przebiega mniej więcej tak samo, jak w minionej dekadzie. Jednak temperatury rosną, zmienia się pogoda. To oczywiście nie oznacza, że coś strasznego stanie się w tym roku, ale świat jest cieplejszy o 1,3°C. Szanse na megatopnienie teoretycznie są znacznie większe niż 12 lat temu.

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2024 roku w zestawieniu ze zmianami średniej 1981-2010 i roku 2012. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Zasięg lodu jest teraz mniejszy niż w 2012 roku, ale to nic nie oznacza. Tak samo wielokrotnie było w poprzednich latach. Potem w czerwcu warunki się zmieniały i topnienie zwalniało. Ostatecznie rekordu wrześniowego minimum nie było, czapa polarna była trzecią czy piątą najmniejszą w historii pomiarów. Aktualnie zasięg lodu jest 10. najmniejszym, i zaczyna wychodzić poza odchylenie standardowe, co nie oznacza, że będzie megatopnienie latem. Powierzchnia lodu (area) także ma całkiem spore jak na ostatnie lata rozmiary. Powierzchnia, czyli lity obszar lodu mieści się w granicach średniej z poprzedniej dekady. To pokazuje, że warunki dla topnienia są na razie neutralne.

Dzisiejsze i prognozowane na 8-10 maja 2024 roku warunki pogodowe w Arktyce i wokół niej. Tropical Tidbits

To się jednak zmienia, gdyż temperatury szybko rosną. Średnie wartości to wciąż kilkunastostopniowy mróz, ale w wielu miejscach panują wartości bliskie zeru, a nawet punkt odwilży już przekraczają. Pozwalają na to wzorce pogodowe. Np. jak widzimy na mapach wraz rozpadem wiru polarnego powstał system zaciągający ciepło znad Atlantyku. Drugi wzorzec układów barycznych wprowadzać zaczyna ciepło nad Morze Beauforta. To będzie wzmacniało topnienie lodu w kolejnych dniach. Resztę zrobi globalne ocieplenie, gdyż masy powietrza płynące z południa są cieplejsze niż kiedyś. Presja temperaturowa jest większa. Oczywiście same temperatury nie stopią lodu, gdyż nie są jeszcze na tyle wysokie, by mogły to zrobić tak, jak dziej się to na jeziorze. Wzrost temperatur musiałby być radykalny. Ale taki się oczywiście może stać, jeśli klimat na Ziemi będzie stawał się coraz cieplejszy. W pewnym momencie temperatury staną się na tyle wysokie, że czapa polarna będzie topić się w półroczu letnim nieustannie bez względu na warunki atmosferyczne.

 

Pokruszony pak lodowy na Morzu Wschodniosyberyjskim 6 maja 2024 roku. NASA Worldview

Temperatury wód pod lodem powoli rosną, ale nie są na tyle wysokie, by móc roztopić czapę polarną. Widoczny na zdjęciu pofragmentowany pak lodowy to sytuacja typowa dla ostatnich lat. W XX wieku takich zmian o tej porze roku nie było. Z drugiej zaś, obecne zmiany nie oznaczają, że w tym roku padnie rekord, gdyż w poprzednich latach kra lodowa pojawiała się na zewnętrznych akwenach już na początku maja.
 

 

Raport za II połowę kwietnia 2024 - cienki lód zaczyna się kruszyć

Tegoroczne topnienie czapy polarnej Oceanu Arktycznego wydaje się być normalne. Tempo spadku zasięgu lodu mieści się w granicach średniej wieloletniej. Z drugiej strony dość szybko pojawiają się skazy w lodzie, mimo iż warunki atmosferyczne dla roztopów były obojętne. Nie było żadnej dużej presji ze strony takich czy innych wzorców pogodowych. Wręcz przeciwnie, panowały dość chłodne warunki od Morza Barentsa po Czukockie i nawet Beauforta. Dopiero w trzeciej dekadzie kwietnia na skutek rozpadu wiru polarnego większa część Arktyki zaczęła doświadczać wzrostu temperatur, co skutkowało przyspieszeniem roztopów. 

 

Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w tak zwanych fałszywych barwach.    

 

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. University of Bremen/AMSR2

Pod koniec kwietnia rozmiary czapy polarnej w Arktyce były mniejsze od średniej wieloletniej, ale zbliżone mocno do wartości z ostatnich 10 lat. Pierwszy miesiąc sezonu topnienia nie wyróżniał się niczym szczególnym. Zaczęły zachodzić zmiany typowe dla kwietnia ostatnich 10-12 lat. To, co może zaskakiwać, to dość spora fragmentacja lodu i pęknięcia mimo relatywnie chłodnych w drugiej połowie kwietnia warunków atmosferycznych. Animacja obok pokazuje zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w drugiej połowie kwietnia 2024 roku. 

Zmiany tempa zwiększania/zmniejszania się zasięgu lodu morskiego w 2024 roku w zestawieniu ze zmianami z 2017, 2023 oraz średniej z ostatnich 10 lat.

W skali drugiej połowy kwietnia tempo spadku zasięgu lodu morskiego było bliskie średniej z ostatnich 10 lat. Wzrost temperatur w trzeciej dekadzie kwietnia zaczął skutkować przyspieszeniem roztopów. 

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023/2024 roku i wyszczególnienie w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Sumaryczne tempo spadku zasięgu lodu morskiego od marcowego maksimum jest około 9% szybsze od średniej z ostatnich 10 lat. Zasięg lodu, który 30 kwietnia wyniósł 13,63 mln km² jest 10. najmniejszym w historii pomiarów. Znajduje się w dolnej granicy odchylenia standardowego, co oznacza, że czapa polarna ma mniejsze niż zwykle rozmiary, ale są one dalekie od rekordowych.  Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010. Jak widać, różnice w stosunku do wielolecia są widoczne. 

 

Zasięg arktycznego lodu morskiego w 2024 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA

Granica lodu w niemal każdym miejscu przebiega dalej na północy niż kiedyś. To efekt ocieplającego się klimatu. Na razie w Arktyce nie ma widać kolejnego tąpnięcia na wykresie, ale to kwestią czasu. Trudno powiedzieć, w którym roku się to stanie.

Zmiany powierzchni lodu morskiego w 2024 roku w stosunku do zmian z wybranych lat, średnich dekadowych oraz jej odchylenia w stosunku średniej 2000-2019. Dane NSIDC, wykres Nico Sun

Powierzchnia lodu (area) także obniża się bez żadnych rewelacji. Jest mniej więcej taka sama jak w ostatnich latach. Koncentracja lodu morskiego ogólnie jest spora, ale w wielu miejscach lokalnie występują mniejsze wartości. Na żadnym akwenie, poza Morzem Ochockim nie doszło do znaczących spadków.

 Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla kwietnia. NASA/GISS

Odchylenia temperatur od średniej 1991-2020 w dniach 14-28 kwietnia 2024. NOAA/ESRL

Druga połowa kwietnia nad Oceanem Arktycznym była chłodna. Wyższe temperatury panowały wokół Grenlandii oraz poza Oceanem Arktycznym, czyli Kanadzie i w sporej części Syberii. Nie były to jednak odchylenia skrajne. W połowie kwietnia utrzymywał się solidny wir polarny, którzy trzyma zimno w Arktyce. Potem zaczął się szybko rozpadać, co spowodowało obniżenie temperatur w Polsce. W Arktyce temperatury zaczęły rosnąć. Po 25 kwietnia znaczna część Oceanu Arktycznego doświadczyła już dużego wzrostu temperatury, dosłownie ich podwojenia.  Animacja obok ilustruje przemieszczanie się mas powietrza i zmiany ich temperatur w drugiej połowie kwietnia 2024. 

 

Zmiany średnich temperatur wokół bieguna północnego (80-90°N) w 2024 roku względem średniej z lat 1958-2002. DMI

W połowie kwietnia było nawet -30°C, dwa tygodnie później już -15°C. W niektórych miejscach panował tylko kilkostopniowy mróz. Jest to normalne zjawisko dla kwietnia, ale wzrost był szybszy niż zwykle. 

 

Grubość lodu morskiego w 2012, 2020 i 2024 roku dla 1 maja. Polar Portal DMI/HYCOM

O ile zasięg lodu jest duży, to inaczej sytuacja wygląda z grubością. Jest gorzej niż w 2012 i 2020 roku, czyli w latach, kiedy miało miejsce ekstremalne topnienie lodu. W ciągu ostatnich 10 lat stan lodu się pogorszył. Teoretycznie takie coś może doprowadzić do silnych, nawet rekordowych roztopów.

 

Pokrywa lodowa na Morzu Czukockim 30 kwietnia 2024 roku. NASA Worldview

 

Pokrywa lodowa na Morzu Beauforta 30 kwietnia 2024 roku. NASA Worldview

Dość spore są zmiany w wyglądzie lodu, który jest pokruszony i liczne są duże pęknięcia, co świadczy o tym, że pokrywa lodowa jest cienka. Jednak w kwietniu nie było ciepło. Temperatury w dolnej warstwie atmosfery dopiero zaczęły rosnąć. Nie było dużej presji ze strony wiatru i ciepłych mas powietrza. To może świadczyć o ingerencji wody od spodu lodu. Temperatury wód na powierzchni nie muszą być powyżej średniej, ale pod lód na większej głębokości dostaje się ciepła woda z Atlantyku. Jej temperatury od lat rosną.

 

 

Zobacz także:

• Raport za I połowę kwietnia 2024 - topnienie zaczyna przyspieszać, 16 kwietnia 2024 Chociaż centralna część Arktyki, głównie obszar wód od Morza Barentsa po Czukockie był zimny, to tempo spadku zasięgu oraz powierzchni lodu morskiego było szybsze od średniej.
• Raport za II połowę marca 2024 - tradycyjny początek, 1 kwietnia 2024