Raport za I połowę maja 2023 - zwykły sezon roztopów

Maj podobnie jak kwiecień może się w Arktyce okazać jednym z chłodniejszych. Być może nawet znajdzie się poza pierwszą dziesiątką najzimniejszych majów w Arktyce. Warunki dla topnienia pokrywy lodowej w Arktyce w pierwszej połowie maja były słabe. Było na ogół pochmurno, dużą część Oceanu Arktycznego obejmował rozległy, zimny cyklon, który też nie generował silnego wiatru. Niska wysokość geopotencjały, co pokazuje animacja obok, świadczy o chłodnych, polarnych warunkach pogodowych, które nie sprzyjają roztopom. Należy przy tym podkreślić, że obecne zmiany w Arktyce nie oznaczają, że letnie topnienie będzie słaby. Jeśli takie lub podobne warunki będą utrzymywać się do czerwca, to wtedy topnienie będzie powolne. 

Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w tak zwanych fałszywych barwach. 

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. University of Bremen/AMSR2

Obserwujemy zmiany, które są typowe bardziej dla pierwszej dekady tego wieku, niż do obecnych czasów. Topnienie na Oceanie Arktycznym dopiero się zaczęło, widać ubytki na Morzu Czukockim i Beauforta. Szczeliny na lodzie Wschodniego Syberyjskiego Szelfu Kontynentalnego, które nie są już niczym szczególnym. Animacja obok pokazuje zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w pierwszej połowie maja 2023 roku. Największe zmiany miały miejsce tradycyjnie tam, gdzie lód powstał najpóźniej i jest najcieńszy. Oczywiście pod warunkiem, że pozawalają na to temperatury.

Zmiany tempa zwiększania/zmniejszania się zasięgu lodu morskiego w 2023 roku w zestawieniu ze zmianami z 2012 i 2022 roku oraz średniej z ostatnich 10 lat.

Tempo topnienia, spadku zasięgu lodu morskiego ze względu na warunki atmosferyczne było wolniejsze od średniej wieloletniej. Od początku sezonu topnienia wg. JAXA pokrywa lodowa kurczyła się w tempie 19,1% wolniejszym od średniej z ostatnich 10 lat.

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku i wyszczególnienie w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

15 maja zasięg arktycznego lodu morskiego wyniósł 13,01 mln km². To 13-ta najmniejsza w historii pomiarów wartość. Wciąż jednak obszar zajmowany przez lód pływający znajduje się na dolnej granicy odchylenia standardowego średniej 1981-2010. Należy zwrócić uwagę na to, że w 2016 roku o tej porze notowano rekordowo mały zasięg i objętość lodu. To były potworne zmiany, ale zasięg lodu we wrześniu nie był już rekordowym. Jednocześnie zasięg w 2012 roku o tej porze był większy niż obecnie, a zakończył się rekordem. Pewnym prognostykiem na ewentualne silne, być może rekordowe topnienie są zmiany w Ameryce Północnej. Bardzo szybko stopił się tam śnieg. Ponownie szaleją pożary, temperatury przekraczają 25^oC na szerokości geograficznej Gdańska. Nie to co u nas. Jednak w 2016 roku zmiany na Morzu Beauforta były znacznie większe niż w tym, a grubość lodu podobna. Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010.

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA

Na wykresie JAXA także widać dużą przepaść, która wcale nie musi przekładać się na powolne topnienie w czerwcu i kolejnych miesiącach. Na mapie widać, że różnice w stosunku do lat 90. XX wieku są nieduże, ale z punktu widzenia laika. Z punktu widzenia tempa zmian w klimacie są to duże zmiany.

Zmiany powierzchni lodu morskiego w 2023 roku w stosunku do zmian z wybranych lat, średnich dekadowych oraz jej odchylenia w stosunku średniej 2000-2019. Dane NSIDC, wykres Nico Sun

Powierzchnia lodu (area) także obniżała się dość wolno, co świadczy o działaniu temperatur. Powierzchnia lodu wg. danych NSIDC jest 14-tą najmniejszą w historii pomiarów, a od początku sezonu topnienia tempo zmian jest 20,3% wolniejsze od średniej z ostatnich 10 lat. 

Zmiany powierzchni lodu morskiego na morzach: Beauforta, Czukockim, Karskim i Barentsa w 2023 roku. JAXA/AMSR2

*Przedstawione dane uwzględniają większy obszar arktycznych akwenów niż geograficzny.

Jak pokazują to wykresy, z wyjątkiem Morza Beauforta zmiany są dość powolne. Na Morzu Karskim lód zaczął wręcz się rozrastać. Na Morzu Beauforta odnotowano spadek, który był związany z tym, co ostatnio dzieje się w Kanadzie. 

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla maja. NASA/GISS

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 w Arktyce w 2020, 2021 i 2022 roku dla 1-13 maja. NOAA/ESRL

Pierwsza połowa maja nad Oceanem Arktycznym w tym roku była wręcz zimna. W syberyjskiej części Oceanu Arktycznego temperatury były nawet 8^oC niższe od średniej wieloletniej. Dodatnie odchylenia utrzymywały się jedynie na niewielkim obszarze skupionym na Morzu Beauforta, do 6^oC powyżej średniej. Taka sytuacja była związana z działania rozległego układu cyklonalnego, który uniemożliwiał wzrost temperatur.

Zmiany średnich temperatur wokół bieguna północnego (80-90^oN) w 2023 roku względem średniej 1958-2002. DMI

W maju wzrost temperatur zahamował, wręcz stanął w miejscu, co pokazuje powyższy wykres. Średnia temperatura wyniosła -13^oC. W połowie maja wokół bieguna północnego temperatury wynoszą średnio -10^oC i szybko rosną pod wpływem działania Słońca. Teraz są o 2,5^oC niższe. W praktyce oznacza to wolniejsze zmiany jeśli chodzi o topnienie lodu. Na Wyspie Wrangla średnia temperatura w maju wyniosła -9^oC, a na leżącej bliżej Atlantyku Wyspie Diksona średnia wyniosła -8,9^oC. Zupełnie inne warunki panowały na kanadyjskim wybrzeżu Oceanu Arktycznego (Morza Beauforta). Kilka razy dochodziło do odwilży. Na początku maja temperatura wrosła do 3,5^oC, a 15 maja do 12,3^oC.  Animacja obok ilustruje przemieszczanie się mas powietrza i zmiany ich temperatur w dniach 1-14 maja 2023 roku. 

Odchylenia temperatur od średniej 1958-2002 powierzchni arktycznych wód dla 15 maja w latach 2015-2023. DMI

Temperatury wód podobnie jak w ostatnich latach są wyższe od średniej wieloletniej, ale ich wpływ na topnienie lodu jest znikomy, gdyż Ocean Arktyczny pozostaje izolowany od ciepłych mas powietrza. Nie mają więc większego znaczenia temperatury wód Morza Barentsa. Jak już, to stanowią kontrast termiczny sprzyjających tworzeniu się rozległych układów niskiego ciśnienia, które hamują topnienie lodu, spowalniają tempo wzrostu temperatur. 

Grubość lodu morskiego w latach 2015-2023 dla 15 maja. Naval Research Laboratory, Global HYCOM

Skoro temperatury nie są wysokie, a niskie, to zmiany w grubości lodu także są małe. I tak jak pokazują to mapy, w tym roku miąższość czapy polarnej jest podobna do tej z ostatnich lat. W ostatnich miesiąca miał miejsce spory eksport lodu przez cieśninę Fram, ale nie wpłynął on znacząco na zmiany grubości lodu właśnie ze względu na temperatury. Zimne warunki redukowały efekty działania dipola arktycznego i eksportu lodu z nim związanego. 

Pokrywa lodowa we wschodniej części Morza Beauforta 15 maja 2023 roku. NASA Worldview

Pokrywa lodowa na Morzu Czukockim 15 maja 2023 roku. 

Reasumując, zmiany, które w ostatnich tygodniach zachodziły w Arktyce nie wyróżniają się niczym szczególnym na tle ostatnich kilkunastu lat. Pękający i kruszejący pak lodowy, czy szczeliny ciągnące się na setki kilometrów, to typowe dla maja zmiany w Arktyce. 

Zobacz także:

• Raport za II połowę kwietnia 2023 - tradycyjny sezon roztopów, 1 maja 2023 Druga połowa kwietnia kontynuowała spokojny, nieodbiegający od średnich sezon topnienia w Arktyce. Nie miały miejsca żadne zderzenia pogodowe, które radykalnie wzmocniłyby topnienie pokrywy lodowej.
• Raport za I połowę kwietnia 2023 - pewna normalność w Arktyce, 16 kwietnia 2023