Raport za I połowę października 2023 - normalny początek sezonu zamarzania

Tempo zamarzania wód Oceanu Arktycznego tradycyjnie w październiku przyspieszyło na skutek działania efektu nocy polarnej. To naturalny efekt, w wyniku czego Arktyka szybko oddaje ciepło. W tym roku początek sezonu zamarzania przebiega normalnie, ale tylko dzięki takim, a nie innym wzorcom pogodowym. Rozkład mas powietrza oraz działanie wyżu barycznego spowodowało wyraźne przyspieszenie tempa zamarzania, co w ostatnich latach zdarza się to rzadko. W dalszym jednak ciągu rozmiary czapy polarnej są dalekie od tych sprzed 20-30 lat. 

 

Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w tak zwanych fałszywych barwach.  
 

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. University of Bremen/AMSR2

Wyż baryczny szybko doprowadził do spadku temperatur nad centralną częścią Oceanu Arktycznego. Następnie przemieszczanie się tych zimnych mas powietrza przy ograniczonej ilości promieniowania słonecznego uruchomiło zamarzanie wód w sektorze pacyficznym. Animacja obok (otwórz w osobnym oknie) pokazuje zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w pierwszej połowie października 2023 roku. Widać, jak szybko rozrastał się lód od strony Oceanu Spokojnego. To obszary położone daleko na północ od koła polarnego. Słońce na początku październiki świeci już nisko, a na biegunie północnym już wcale. Efekt napływu zimna jest więc natychmiastowy. 

 

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku i wyszczególnienie w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Tempo przyrostu lodu w pierwszej połowie października wyniosło 80,9 tys. km²/dzień, średnia to 92 tys. km²/dzień. Było więc zbliżone do średniej wieloletniej, ale warto zaznaczyć, że efekt wyżu barycznego, dość rozległego ograniczał wzrost zasięgu. Wyże baryczne na początku sezonu zamarzania spowalniają tempo przyrostu samego zasięgu lodu, ale umacniają za to wzrost powierzchni. Szybko rośnie wtedy koncentracja lodu. Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010. Zasięg lodu w połowie października liczył niespełna 5,7 mln km². Tak więc wzrost szybkości zamarzania niewiele pomógł.

 Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023 roku w stosunku do wybranych lat i średnich dekadowych. Mapa przedstawia zasięg w zestawieniu ze średnią lat 90. XX wieku. JAXA

Sytuacja w Arktyce pozostaje więc taka sama jak w ostatnich latach. Ma miejsce zatrzymanie wieloletniego trendu spadkowego, ale nie ma jego odwrócenia. Dawniej o tej porze roku już prawie cały Ocean Arktyczny był zamarznięty. Teraz tak nie jest.

Zmiany tempa zwiększania/zmniejszania się powierzchni lodu morskiego w 2023 roku w zestawieniu ze zmianami z 2012, 2016 i 2022 roku oraz średniej z ostatnich 10 lat.

I jak wyżej wspomniano, w związku z obecnością wyżu barycznego powierzchnia lodu rosła dość szybko, szczególnie po 7 październiku. Dotychczasowy przyrost powierzchni czapy polarnej od wrześniowego minimum jest 14% szybszy od średniej z ostatnich 10 lat.

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla października. NASA/GISS

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 w Arktyce w 2020, 2022 i 2023 roku dla 1-13 października. NOAA/ESRL

Październik jest pierwszym w Arktyce miesiącem, kiedy odchylenia temperatur od średniej są wysokie. To efekt zamarzania powierzchni Oceanu Arktycznego. Dawniej zjawisko to było mocno ograniczone ze względu na rozmiary czapy, dziś jest inaczej. Pierwsza połowa października 2023 w Arktyce była cieplejsza niż zwykle, a sektor pacyficzny Oceanu Arktycznego był w normie. W praktyce oznaczało to kilkustopniowy mróz, nawet do -10^oC. Bezpośrednio nad pokrywą lodową nawet do -15^oC. Animacja obok ilustruje przemieszczanie się mas powietrza i zmiany ich temperatur w dniach 1-14 października 2023.

 

Zmiany średnich temperatur w Arktyce w 2023 roku względem lat poprzednich i średniej 1979-2000. Climate Reanalyzer

W całej Arktyce tempo spadku temperatur nie było szybkie, gdyż zamarzający Ocean Arktyczny uwalniał ciepło. Zbyt szybkie zamarzanie w pacyficznej połówce Oceanu Arktycznego spowoduje, że temperatury w dolnej warstwie atmosfery nie będą wysokie, ale ciepło zostanie w wodzie pod pokrywą lodową. W wyniku tego tempo przyrostu lodu będzie wolniejsze niż być powinno. 

 

Odchylenia temperatur od średniej 1958-2002 powierzchni arktycznych wód dla 15 października w latach 2015-2023. DMI

Powierzchnia wody szybko się wychłodziła na skutek ingerencji zimnych mas powietrza. Mimo to, wciąż temperatury arktycznych mórz są w wielu miejscach wyższe od średniej. Ocean jest w ruchu, dochodzi do upwelligu, a te obszary, które nie zamarzły do połowy października znajdują się daleko od bieguna. To miejsca, gdzie woda wciąż ma temperaturę wyższą niż zero stopni.

 

Grubość lodu morskiego w latach 2015-2023 dla 15 października. Naval Research Laboratory, Global HYCOM

Od 2013 roku stan czapy polarnej nie uległ pogorszeniu, ale też nie uległ poprawie. Czapa polarna jest bardzo cienka i balansuje na granicy być albo nie być. Lód przetrwał lato, ale warunki klimatyczne nie pozwalają na jego odbudowę.

Morze Czukockie w lewym górnym roku, w dole widoczna pokrywa lodowa 15 października 2023 roku. NASA Worldview

Aktualnie sezon zamarzania przebiega normalnie, ale biorąc pod uwagę to, co działo się w ostatnich to może się to zmienić. Wyższe niż kiedyś temperatury mogą znacznie wpłynąć na dalsze warunki zamarzania.

 

Zobacz także:

• Raport za II połowę września 2023 - oba szlaki morskie nadal otwarte, 3 października 2023  Sezon zamarzania zaczął się na dobre. Ogólnie rzecz biorąc przebiega mniej więcej tak samo, jak w ostatnich kilkunastu latach.
• Raport za II połowę sierpnia 2023 - to jest w miarę silny sezon roztopów, 1 września 2023