Raport za II połowę maja 2024 - topnienie przyspiesza, ale dramatu na razie nie ma

W drugiej połowie maja warunki dla topnienia lodu morskiego zaczęły się stopniowo zmieniać, ale przez większość tego okresu presja na czapę polarną Oceanu Arktycznego była niewielka. Przyspieszenie roztopów zaczęto obserwować pod koniec maja na skutek rozbudowy układów wysokiego ciśnienia. Stan czapy polarnej na tle średniej z ostatnich 10 lat jest w miarę dobry i na razie nie obserwuje się niczego, co mogłoby świadczyć o ewentualnych silnych roztopach w okresie czerwiec-sierpień. Z obecnej perspektywy nic na to nie wskazuje, gdyż zmiany w Arktyce są typowe dla ostatnich lat. Jednak ewentualny wzrost presji ze strony wzorców pogodowych może tę sytuację zmienić. 

 

Zobacz mapę koncentracji arktycznego lodu morskiego w tak zwanych fałszywych barwach.   

 

Zasięg i koncentracja arktycznego lodu morskiego. University of Bremen/AMSR2

Wygląd czapy polarnej na Oceanie Arktycznym jest typowy dla ostatnich 10-12 lat. Pod koniec maja na skutek wzrostu temperatur powstałe wcześniej szczeliny w lodzie zmieniają się w baseny otwartej wody, które gdzieś w połowie czerwca zaczną się ze sobą łączyć. O ile tegoroczne zmiany w Arktyce na razie nie wyglądają zbyt groźnie dla tego biomu, to na tle tego, co miało miejsce w ubiegłym stuleciu, już wygląda inaczej. Dawniej takie zmiany obserwowano dopiero w czerwcu, a nie w maju. Animacja obok pokazuje zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w drugiej połowie maja 2024 roku.

 

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2024 roku i wyszczególnienie w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Tempo topnienia przyspieszyło, ale na razie w niewielkim stopniu. Zasięg lodu znajduje się wyraźnie poniżej średniej. 31 maja liczył 12,12 mln km², to 0,55 mln km² mniej niż wynosi średnia z lat 1981-2010. Nadal też rozmiary czapy polarnej są poza podium. Sytuacja ta może się oczywiście zmienić. Ostatnie trzy dni maja, to dzienne straty na poziomie około 70 tys. km². Średnia wieloletnia to 40 tys. km²/dzień. Mapa NSIDC obok ilustruje różnice w zlodzeniu arktycznych wód względem średniej 1981-2010. Na razie różnice pozostają niewielkie. Na Morzu Czukockim topnienie idzie nawet wolniej niż zwykle.

Zmiany powierzchni lodu morskiego w 2024 roku w stosunku do zmian z wybranych lat, średnich dekadowych oraz jej odchylenia w stosunku średniej 2000-2019. Dane NSIDC, wykres Nico Sun

Presja na lód zaczęła się zwiększać stopniowo w drugiej połowie maja, w wyniku czego spadek powierzchni przyspieszył. Nie są to jednak jeszcze radykalne zmiany, co pokazuje powyższy wykres. Najbardziej spektakularne roztopy mają miejsce w Zatoce Hudsona - akwenie znajdującym się poza Oceanem Arktycznym.

 

Zmiany powierzchni lodu morskiego na Morzu Beauforta, Czukockim, Wschodniosyberyjskim i Barentsa w 2024 roku. JAXA/AMSR2
*Przedstawione dane uwzględniają większy obszar arktycznych akwenów niż geograficzny.

Jak widać na wykresach, zmiany nie są radykalne. Szczególnie chodzi tu o Morze Beauforta i Czukockie. Oba regiony tych mórz akurat przez większość drugiej połowy maja doświadczały stosunkowo niskich temperatur, co wpłynęło na opóźnienie roztopów. To samo dotyczy Morza Wschodniosyberyjskiego.

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 na półkuli północnej w latach 2001-2010 i 2011-2020 dla maja. NASA/GISS

Odchylenia temperatur od średniej 1991-2020 w dniach 15-29 maja 2024. NOAA/ESRL

W drugiej połowie maja wzrost temperatur w Arktyce wyhamował, ale się oczywiście nie zatrzymał. Zanikający wir polarny spowodował obniżenie  temperatur nad Morzem Karskim, Barentsa i części Basenu Arktycznego doń przylegającej. Podobna sytuacja miała miejsce nad Morzem Czukockim. Spadki miały miejsce nad akwenami, gdzie właśnie w maju następuje przyspieszenie topnienia lodu. Wysokie wartości panowały nad centralną częścią Basenu Arktycznego, mając niewielki wpływ na lód, gdyż temperatury nie osiągnęły jeszcze punktu odwilży. Odwilż zaczęła pojawiać się pod koniec maja.  Animacja obok ilustruje przemieszczanie się mas powietrza i zmiany ich temperatur w drugiej połowie maja 2024. 

 

 

Zmiany średnich temperatur wokół bieguna północnego (80-90°N) w 2024 roku względem średnich z poszczególnych dekad. DMI, grafika Nico Sun

O tej porze roku ogólnie rzecz biorąc dodatnie anomalie temperaturowe ulegają wystudzeniu, choć nie znikają całkowicie. Przyczyną jest to, że rozkręcające się topnienie lodu powoduje zużywanie energii. Ocean nie zamarza, więc nie oddaje ciepła. Z drugiej strony wysokie ciśnienie oraz adwekcja znad rozgrzewających się lód te anomalie zwiększa. Średnie odchylenie temperatur wokół bieguna północnego w ogóle nie występowało. W całej Arktyce było na niewielkim plusie. 

 Zmiany średniej temperatury arktycznych wód dla maja w latach 1940-2024 oraz odchylenia temperatur od średniej z ostatnich 20 lat dla 31 maja 2024. Climate Reanalyzer/Mercator Ocean

W okresie wiosennym arktyczne wody na ogół cechują się niewielkimi odchyleniami, co jest spowodowane tym, że lód dopiero zaczyna się topić. Kolejnym czynnikiem jest oddziaływanie wciąż zimnego powietrza czy to znad samej czapy polarnej, czy znad lądów, na których wciąż jeszcze zalega śnieg. Mimo tego faktu od lat obserwuje się wzrost temperatur w Arktyce w przypadku maja. Stosunkowo słabe anomalie termiczne pod koniec maja nie mają wpływu na lód. Lód topi się na skutek działania ciepłych mas powietrza spoza Arktyki, oraz działania Słońca ze względu na szczyt dnia polarnego. To, że lód ma mniejsze rozmiary, jest skutkiem jego grubości, a więc podatności na topnienie. Dopiero w czerwcu woda zaczyna się ewidentnie nagrzewać, a globalne ocieplenie ten proces wzmacnia. Wtedy topnienie się rozpędza na dobre.

 

Grubość lodu morskiego w latach 2014-2024 dla 31 maja. Naval Research Laboratory, Global HYCOM

Lód jest cieńszy niż 10 lat temu. Ilustrują to powyższe mapy. Zniknął już niemal całkowicie obszar grubego na 3-4 metry lodu. To tłumaczy, dlaczego czapa polarna usłana jest szczelinami, które szybko się rozszerzają, a granica lodu oddala się od lądu, jak w przypadku zachodniej Alaski. Jedynym pocieszeniem jest to, że zmiany, jakie miały miejsce w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy, proces dalszego spadku wystudziły. Przynajmniej na razie. 

 

Pokrywa lodowa na Morzu Beauforta i Czukockim 31 maja 2024. Na zdjęciu widać rozległą połynię w lodzie. NASA Worldview

Pokrywa lodowa na Morzu Łaptiewów i widoczna tam rozszerzająca się szczelina. NASA Worldview

 
Sytuacja w Arktyce na razie nie jest dramatyczna. Dramatyczna jest w skali wielolecia. Na tle ostatnich lat nie widać póki co niepokojących zmian. Z obecnej perspektywy nic nie wskazuje na to, by w tym roku miało dość do megatopnienia. Z drugiej strony ze względu na globalne ocieplenie i stan lodu w Arktyce, wrześniowe minimum i tak będzie plasowało się na dość niskiej pozycji, znacznie poniżej 5 mln km². 

Zobacz także:

• Raport za I połowę maja 2024 - na razie nic strasznego się nie dzieje, 16 maja 2024 W Arktyce rozpadł się wir polarny na kilka mniejszych, w efekcie czego rosną tam temperatury powietrza.
• Raport za II połowę kwietnia 2024 - cienki lód zaczyna się kruszyć, 1 maja 2024 
  

 

 

Rekordowe topnienie lodu w Zatoce Hudsona

Chociaż obszar Zatoki Hudsona nie ma znaczenia dla czepy polarnej Oceanu Arktycznego, to region ten także jest swego rodzaju kanarkiem ostrzegającym o zmianach w klimacie.

Zmiany powierzchni lodu morskiego w Zatoce Hudsona w 2024 roku w zestawieniu ze zmianami lat poprzednich.  JAXA/AMSR2

Od 12 maja powierzchnia lodu na wodach tejże zatoki utrzymuje się na rekordowo niskim poziomie. Aktualnie wynosi 803 tys. km² i jest ponad 70 tys. km² mniejsza od rekordowego wtedy 2017 roku. Rekordowe topnienie miało miejsce rok temu. Wtedy już pod koniec czerwca powierzchnia lodu na tym akwenie spadła poniżej 200 tys. km².

 

Zatoka Hudsona 28 maja 2024 roku. NASA Worldview

Zatoka Hudsona leży poza Oceanem Arktycznym wewnątrz kontynentu amerykańskiego, ale jest wliczana w obszar arktycznej kriosfery. Topnienie tam jest rekordowo szybkie. Na zdjęciu satelitarnym widać, że już ponad 1/3 akwenu jest wolna od lodu. Normalnie akwen powinien być jeszcze całkowicie zamarznięty. Na Zatokę oddziałuje pokrywa śnieżnej lub jej brak na kontynencie amerykańskim, obecność ciepłych mas powietrza z południa lub ich brak. Lód znika tam późno, gdyż na region nie oddziałuje zimą żaden ciepły prąd morski jak w przypadku Bałtyku, a zimne powietrze znad zachodniej Kanady. Kordyliery ograniczają dostęp ciepła znad Pacyfiku, same zresztą wpływają na układ prądu strumieniowego, co przekłada się często na brak dostępu ciepła nad region zatoki. Ogólnie w całej Arktyce na razie lód topnieje spokojnie, ale widać już pewne przyspieszenia z racji pogodowej presji. Mapa obok przestawia aktualny zasięg i koncentrację lodu morskiego wraz z medianą lat 90. XX wieku. 

Przedwczesny brak lodu w Zatoce Hudsona będzie oznaczać problem dla niedźwiedzi polarnych, z którymi problem będą mieli mieszkańcy takich miast jak Churchill.
 

 

 

Narasta presja na szybkie topnienie czapy polarnej w Arktyce

Zaostrzają się warunki atmosferyczne dla topnienia czapy polarnej Oceanu Arktycznego. W Arktyce goszczą układy wysokiego ciśnienia, co sprzyja wzrostowi temperatur. Sezonowy spadek zasięgu lodu morskiego zaczyna przyspieszać. 

 

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2023/2024 roku w zestawieniu ze zmianami z wybranych lat oraz średniej 1981-2010. Wykres pokazuje zapis dziennych odczytów w 5-dniowej średniej. NSIDC

Na razie mają miejsce mówiąc kolokwialnie, zaległości w topnieniu lodu w stosunku do tego, co działo się w ciągu ostatnich 10 lat. To efekt w miarę dobrego sezonu zamarzania i spokojnego początku sezonu topnienia. Zasięg lodu jest nadal 10. najmniejszym w historii pomiarów, ale tempo jego spadku zaczyna przyspieszać w stosunku do średniej wieloletniej. Widać to na wykresie, gdzie krzywa tego roku tradycyjnie oddala się od krzywej średniej z lat 1981-2010. 23 maja zasięg lodu spadł o blisko 80 tys. km², co jest sporą sumą jak na trzecią dekadę maja. Zwykle o tej porze spadki są dwukrotnie mniejsze. Mapa po lewej pokazuje zasięg i koncentrację lodu morskiego z 23 maja 2024. Różnice nie są duże, przynajmniej na razie nie są. To się jednak może zmienić, i to bardzo szybko.

 

Dzisiejsze i prognozowane na 25-27 maja 2024 roku warunki pogodowe w Arktyce i obszarach rozciągających się wokół niej. Tropical Tidbits

W Arktyce, nad Oceanem Arktycznym dominują układy wysokiego ciśnienie. Nie są to bardzo silne wyże, ale zajmują one spory obszar. Na tyle duży, by znaczne połacie czapy polarnej były wystawione na działanie promieni słonecznych. Prognozy wskazują, że przez najblizsze dni wyże będą dominować.
 

Prognozowane uśrednione wartości temperatur i ich odchyleń w Arktyce na 24-26 maja 2024. Climate Reanalyzer

Prognozowane uśrednione wartości temperatur i ich odchyleń w Arktyce na 27-29 maja 2024. Climate Reanalyzer

Okres od 21 maja do 21 lipca to czas, kiedy na półkuli północnej Słońce świeci najmocniej. W Arktyce trwa szczyt dnia polarnego. Jeśli w tym okresie utrzymuje się wysokie ciśnienie, to brak chmur oznacza wysokie temperatury. I takie też będą miały miejsce przez najbliższe dni, co ilustrują powyższe mapy. Temperatury coraz śmielej będą przekraczać punkt odwilży. 

 

Pokrywa lodowa Morza Beauforta 23 maja 2024. NASA Worldview

Pokrywa lodowa Morza Czukockiego 23 maja 2024. NASA Worldview

 
Nad prawie całym Oceanem Arktycznym średnia dobowa temperatura będzie nadal poniżej zera, ale miejsca z odwilżą będą się z każdym dniem powiększać. Lód w Arktyce jest pokruszony, są to ciemne miejsca, które będą się nagrzewać. Obecna sytuacja nie przesądza o tym, co będzie się działo za miesiąc, ani też o wrześniowym minimum. Jeśli jednak warunki atmosferyczne dla topnienia będą inne niż w ostatnich dwóch latach, to wrześniowe minimum może okazać się bardzo niskie. 

Zobacz także:

• Kończy się spokój w Arktyce - topnienie może przyspieszyć, 18 maja 2024 Na razie topnienie czapy polarnej w Arktyce zachodzi normalnie, ale lada dzień to się zmieni. Tempo roztopów może przyspieszyć. Pytanie tylko, jak bardzo. 
• Na razie w Arktyce nic strasznego się nie dzieje, ale może się zadziać, 7 maja 2024  
  

 

 

 

Kończy się spokój w Arktyce - topnienie może przyspieszyć

Na razie topnienie czapy polarnej w Arktyce zachodzi normalnie, ale lada dzień to się zmieni. Tempo roztopów może przyspieszyć. Pytanie tylko, jak bardzo.

Dzisiejsze i prognozowane na 19-21 maja 2024 roku warunki pogodowe w Arktyce i obszarach rozciągających się wokół niej. Tropical Tidbits

Sezon roztopów w Arktyce pozostaje spokojny, ale temperatury rosną, zbliżają się coraz bardziej do punktu odwilży. Co więcej, zmieniają się wzorce pogodowe na te bardzo niekorzystne dla trwałości arktycznego lodu morskiego. Jak pokazują mapy, rozwija się system wysokiego ciśnienia, który będzie dominować nad Morzem Beauforta, a także w sektorze pacyficznym Oceanu Arktycznego. Powstaje też układ wiatrów, który sprzyja redukcji lodu morskiego. Mapa po lewej przedstawia układ wiatrów na 19 maja. To wiatry, które przenoszą lód do Cieśniny Fram, co oznacza fizyczną redukcję lodu morskiego. 

Prognozowane uśrednione wartości temperatur i ich odchyleń w Arktyce na 18-20 maja 2024. Climate Reanalyzer

Zasięg i powierzchnia lodu nadal są dość spore, ale zmiana warunków pogodowych w połączeniu z potencjałem globalnego ocieplenia przyspieszy topnienie. Prognozy wskazuje na duży wzrost temperatur w Arktyce. Dodatnie anomalie o tej porze oznaczają wcześniejsze niż zwykle przekroczenie punktu odwilży. Odwilż nad Oceanem Arktycznym punktowo już się pojawia. 

Pokrywa lodowa na Morzu Beauforta (w dole zdjęcia), Czukockim (w górze zdjęcia) i Basenu Arktycznego (w prawej części zdjęcia) 17 maja 2024 roku. NASA Worldview

Bardzo lekki mróz powoduje, że dziury i szczeliny w lodzie już nie zamarzają, kiedy przez cały dzień świeci słońce. Wiatr powoduje pękanie lodu i jego kruszenie. Przy temperaturze -1^oC w słońcu otwarta woda w szczelinie czy połynii już nie zamarza. Zwłaszcza że jest to słona woda. Przy temperaturze przekraczającej zero stopni lód roztapia się już cały czas. A wielu miejscach ma mniej niż 2 metry grubości. 

Taka sytuacja nie oznacza, że w tym roku będzie silne topnienie takie jak w 2012 czy 2020 roku. Wszystko będzie zależało od czerwcowych i lipcowych warunków.

Zobacz także:

• Na razie w Arktyce nic strasznego się nie dzieje, ale może się zadziać, 7 maja 2024  Na razie sezon roztopów w Arktyce przebiega mniej więcej tak samo, jak w minionej dekadzie. Jednak temperatury rosną, zmienia się pogoda.