Maj 2022 - dziury w lodzie

Zasięg występowania lodu morskiego zarówno w Arktyce jak i wokół Antarktydy na Oceanie Południowym był w maju tego roku niższy niż zwykle. Przyczyną jest globalne ocieplenie, ale w Arktyce tym razem pokrywa lodowa miała dość spore jak na ostatnie lata rozmiary. 

Średni zasięg arktycznej pokrywy lodowej w maju 2022 roku. Fioletowa linia pokazuje średni zasięg lodu z lat 1981-2010 dla maja. Sea Ice Index - NSIDC 

Średni dla maja zasięg lodu morskiego wyniósł 12,88 mln km², to 0,41 mln km² mniej niż wynosi średnia 1981-2010. To wciąż mniej, ale z drugiej strony takie rozmiary przekładają się na dziewiątą najmniejszą w historii pomiarów wartość - najwyższy zasięg od 2013 roku. Mapa obok (kliknij, aby powiększyć) pokazuje anomalie koncentracji lodu morskiego dla maja 2022 roku. Podobnie jak w kwietniu, zasięg lodu morskiego zmniejszał się powoli, tracąc w ciągu miesiąca tylko 1,28 mln km². Przyczyną wolniejszego spadku były wzorce pogodowe związane z dodatnim dipolem arktycznym, który przez większość maja nie sprzyja redukcji powierzchniowej lodu. Taki efekt jest widoczny dopiero w trzeciej dekadzie miesiąca, kiedy w Ameryce Północnej i Eurazji zostają niewielkie ilości śniegu i zimnego powietrza.  

Zmiany zasięgu i koncentracji arktycznego lodu morskiego w maju 2022 roku. NSIDC/Sea Ice Analysis Tool 

Utrata lodu w maju nastąpiła głównie na Morzu Beringa, Barentsa oraz w Zatoce Baffina i Cieśninie Davisa. Jednakże w paku lodowym zaczęło się tworzyć kilka otworów, tzw. połyni, szczególnie we wschodniej części Morza Beauforta, Morza Czukockiego, Łaptiewów oraz wokół Ziemi Franciszka Józefa. Lód zaczął się również odsuwać od wybrzeży kontynentu na Morzu Karskim.  

Zmiany zasięgu arktycznego lodu morskiego w 2022 roku w stosunku do ostatnich lat i średniej 1981-2010.

Ogólnie rzecz biorąc, dzienny zasięg lodu morskiego przez większą część miesiąca mieścił się w zakresie odchylenia standardowego, ale trzymając się blisko jego dolnej granicy. Pod koniec miesiąca pokrywa lodowa miała rozmiary podobne do tych z 2012 roku. Średnie tempo spadku zasięgu lodu morskiego w maju 2022 roku wyniosło 41,2 tys. km²/dzień, było więc wolniejsze od średniej wieloletniej, która wynosi 46,9 tys. km²/dzień.

Odchylenia temperatur od średniej 1981-2010 dla maja 2022 roku. Wartość anomalii na poziomie ciśnienia 925 hPa (750 m.n.p.m). NOAA/ESRL

Maj w Arktyce był cieplejszy niż zwykle, ale na dużym obszarze dominowały temperatury zbliżone do średniej wieloletniej. Dodatnie odchylenia ograniczały się do niewielkich obszarów, koncentrując się wokół Wyspy Banksa, części Morza Czukockiego i nad Karskim. W tym ostatnim przypadku bardzo wysokie temperatury nawet 7^oC powyżej średniej występowały na zachodzie Syberii, co było przyczyną powstania licznych pożarów. Przyczyną stosunkowo łagodnych temperatur w Arktyce były wiatry związane z tzw. dodatnim dipolem arktycznym, gdzie niskie ciśnienie dominuje w sektorze euroazjatyckim, a wysokie w amerykańskim. Wzór dipola w skali miesiąca nie był też idealny, ale doprowadził przy tym do powstania rozległych połyni. W drugiej połowie maja dipol zaniknął, a sytuacja w rozkładzie temperatur uległa zmianie. 

 

Zmiany średnich miesięcznych temperatur w latach 1975-2022 dla maja (obszar - 65-90^oN). Wykres przedstawia zmiany roczne (cienka krzywa) i zmiany wygładzonej średniej 5-letniej (grubsza krzywa). NOAA/NCEP

 

W trzeciej dekadzie maja wyraźnie zaznaczył się wpływ wyżu znad Morza Barentsa, co skutkowało dużym wzrostem temperatur i szybkim topnieniem lodu w regionie. Całościowo maj, jak pokazuje wykres był w Arktyce chłodny jak na ostatnie lata średnia temperatura przypowierzchniowa była jedynie 1,18^oC wyższa od średniej wieloletniej. Zupełnie inaczej niż w latach 2018-2021. Kontynuacja dotychczasowego wzrostu temperatur w Arktyce spowoduje że choć średnia kilkuletnia nie przekroczy w maju punktu odwilży do połowy tego wieku, to pojedyncze lata po 2040 roku mogą już takie się zdarzyć.

Średni miesięczny zasięg lodu morskiego dla maja w latach 1979-2022.

Średnioroczne tempo spadku zlodzenia w trendzie wynosi dla maja 2022 roku 33,7 tys. km², a więc 2,5% na dekadę w stosunku do średniej 1981-2010. Od 1979 roku zlodzenie arktycznych wód w przypadku maja skurczyło się o 1,45mln km².

Połynie mogą wzmocnić topnienie lodu w kolejnych dniach i tygodniach
W maju zaczęły się tworzyć tak zwane połynie, czyli luki w pokrywie lodowej, które silnie absorbują energię słoneczną. W ten sposób te dziury w lodzie wspomagają boczne topnienie lodu morskiego, w sytuacji pojawienia się silnego wiatru - topnienia całego lodu. 

Połynie na Morzu Łaptiewów u wybrzeży Syberii 29 maja 2022 roku. NASA Worldview

Konsekwencją utraty lodu morskiego w czasie lata jest pochłanianie przez ocean większej ilości energii słonecznej. Zanim lód będzie mógł się ponownie utworzyć jesienią i zimą, ciepło to musi zostać uwolnione z powrotem do atmosfery. Jest to jeden z powodów, dla których Arktyka ociepla się szybciej niż średnia globalna, szczególnie w sezonie jesiennym. Badania sugerują, że to wzmocnione ocieplenie Arktyki może mieć wpływ na systemy pogodowe na niższych szerokościach geograficznych. Jedna z hipotez głosi, że ciepłe powietrze uwalniane z powierzchni rozchodzi się w górę atmosfery i zakłóca wir polarny w stratosferze. Może to prowadzić do intensywnych napływów zimnego powietrza, jak na przykład w lutym 2021 roku, kiedy zimne arktyczne powietrze dotarło aż do południowego Teksasu, powodując awarię sieci energetycznej, duże straty finansowe i ofiary śmiertelne. Propozycje powiązań między ociepleniem Arktyki a pogodą na średnich szerokościach geograficznych pozostają jednak kontrowersyjne i dalekie od rozstrzygnięcia.

Sytuacja na Antarktydzie
Po tym jak w lutym zanotowano rekordowo małą wartość zasięgu lodu morskiego na Oceanie Południowym, sytuacja w kwietniu się zmieniła, ale w maju ponownie wartości zaczęły zbliżać się do rekordowych.

Zmiany zasięgu antarktycznego lodu morskiego w 2022 roku w stosunku do ostatnich lat i średniej 1981-2010.

Pod koniec maja i teraz w czerwcu pokrywa lodowa zaczęła zbliżać się do rekordowych wartości z 2019 roku, co pokazuje powyższy wykres. Przyczyną tego stanu rzeczy były silne wiatry nad Morzem Amundsena, które doprowadziły do sporego wzrostu temperatur w regionie. W maju nad Morzem Amundsena, a także Rossa temperatury były nawet 7^oC wyższe od średniej 1981-2010. Także na Morzu Weddella było znacznie cieplej niż zwykle. Dotychczasowy trend wieloletnich zmian zasięgu lodu morskiego wokół Antarktydy dla maja wynosi +0,6%.

Na podstawie National Snow and Ice Data Center: On the high side of low

Zobacz także:

• Kwiecień 2022 - wczesne topnienie u wybrzeży Alaski, środa, 4 maja 2022 W kwietniu 2022 roku ogólne tempo spadku zasięgu lodu morskiego Arktyki było wolniejsze niż zwykle. Szybki topił się lód na Morzu Beringa i Ochockim, czyli na zewnętrznych akwenach Arktyki. 
• Marzec 2022 - wiosna z rozruchem i przerwami, środa, 6 kwietnia 2022